Bình Ngô Ðại Cáo

[Can Tho]

Bình Ngô Ðại Cáo
Nguyễn Trãi


--------------------------------------------------------------------------------

Từng nghe:

Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo
Như nước đại Việt ta từ trước
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu
Nước non bờ cỏi đã chia
Phong tục Bắc Nam cũng khác
Từ Triệu, Ðinh, Lý, Trần
bao đời xây nền độc lập
Cùng Hán, Ðường, Tống, Nguyên
mỗi bên hùng cứ một phương
Tuy mạnh yếu có lúc khác nhau
Song hào kiệt thời nào cũng có.

Cho nên:

Lưu Cung tham công nên thất bại
Triệu Tiết chí lớn phải vong thân
Cửa Hàm tử bắt sống Toa Ðô
Sông Bạch Ðằng giết tươi Ô Mã
Việc xưa xem xét
Chứng cứ còn ghi.

Vừa rồi:

Nhân họ Hồ chính sự phiền hà
Ðể trong nước lòng dân oán hận
Quân cuồng Minh thưà cơ gây loạn
Bọn gian tà còn bán nước cầu vinh
Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ
Dối trời lừa dân đủ muôn ngàn kế
Gây thù kết oán trải mấy mươi năm
Bại nhân nghĩa nát cả đất trời
Nặng thuế khóa sạch không đầm núi
Người bị ép xuống biển dòng lưng mò ngọc
ngán thay cá mập thuồng luồng
Kẻ bị đem vào núi đãi cát tìm vàng
khốn nỗi rừng sâu nước độc
Vét sản vật, bắt dò chim sả
chốn chốn lưới chăng
Nhiễu nhân dân, bắt bẫy hươu đen
nơi nơi cạm đặt
Tàn hại cả giống côn trùng cây cỏ
Nheo nhóc thay kẻ góa bụa khốn cùng
Thằng há miệng, đứa nhe răng
máu mỡ bấy no nê chưa chán
Nay xây nhà, mai đắp đất
chân tay nào phục dịch cho vừa?
Nặng nề những nổi phu phen
Tan tác cả nghề canh cửi
Ðộc ác thay, trúc Nam Sơn không ghi hết tội
Dơ bẩn thay, nước Ðông Hải không rửa sạch mùi
Lòng người đều căm giận
Trời đất chẳng dung tha.

Ta đây:

Núi Lam sơn dấy nghĩa
Chốn hoang dã nương mình
Ngẫm thù lớn há đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống
Ðau lòng nhức óc, chốc đà mười mấy năm trời
Nếm mật nằm gai, há phải một hai sớm tối
Quên ăn vì giận, sách lược thao suy xét đã tinh
Ngẫm trước đến nay, lẽ hưng phế đắn đo càng kỹ
Những trằn trọc trong cơn mộng mị
Chỉ băn khoăn một nỗi đồ hồi
Vừa khi cờ nghĩa dấy lên
Chính lúc quân thù đang mạnh.

Lại ngặt vì:

Tuấn kiệt như sao buổi sớm
Nhân tài như lá mùa thu
Việc bôn tẩu thiếu kẻ đở đần
Nơi duy ác hiếm người bàn bạc
Tấm lòng cứu nước
vẫn đăm đăm muốn tiến về Ðông
Cỗ xe cầu hiền
thường chăm chắm còn dành phía tả.

Thế mà:

Trông người, người càng vắng bóng
mịt mù như nhìn chốn bể khơi
Tự ta, ta phải dốc lòng
vội vã hơn cứu người chết đói
Phần vì giận quân thù ngang dọc
Phần vì lo vận nước khó khăn
Khi Linh Sơn lương hết mấy tuần
Lúc Khôi Huyện quân không một đội
Trời thử lòng trao cho mệnh lớn
Ta gắng trí khắc phục gian nan.

Nhân dân bốn cỏi một nhà
dựng cần trúc ngọn cờ phấp phới
Tướng sĩ một lòng phụ tử
hòa nước sông chén rượu ngọt ngào
Thế trận xuất kỳ, lấy yếu chống mạnh
Dùng quân mai phục, lấy ít địch nhiều.

Trọn hay:

Ðem đại nghĩa để thắng hung tàn
Lấy chí nhân để thay cường bạo
Trận Bồ Ðằng sấm vang chớp giật
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay
Sĩ khí đã hăng
Quân thanh càng mạnh
Trần Trí, Sơn Thọ nghe hơi mà mất vía
Lý An, Phương Chính, nín thở cầu thoát thân
Thừa thắng đuổi dài, Tây Kinh quân ta chiếm lại
Tuyển binh tiến đánh, Ðông Ðô đất cũ thu về
Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh hôi vạn dặm
Tụy Ðộng thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm
Phúc tâm quân giặc: Trần Hiệp đã phải bêu đầu
Mọt gian kẻ thù: Lý Lượng cũng đành bỏ mạng
Vương Thông gỡ thế nguy
mà đám lửa cháy lại càng cháy
Mã Anh cứu trận đánh
mà quân ta hăng lại càng hăng
Bó tay để đợi bại vong
giặc đã trí cùng lực kiệt
Chẳng đánh mà người chịu khuất
ta đây mưu phạt tâm công.
Tưởng chúng biết lẽ ăn năn
nên đã thay lòng đổi dạ
Ngờ đâu vẫn đương mưu tính
lại còn chuốc tội gây oan
Giữ ý kiến một người
gieo vạ cho bao nhiêu kẻ khác
Tham công danh một lúc
để cười cho tất cả thế gian.

Bởi thế:

Thằng nhãi con Tuyên đức động binh không ngừng
Ðồ nhút nhát Thạnh, Thăng đem dầu chữa cháy
Ðinh mùi tháng chín
Liễu Thăng đem binh từ Khâu Ôn kéo lại
Năm ấy tháng mười
Mộc Thạnh chia đường từ Vân Nam tiến sang
Ta trước đã điều binh thủ hiểm
chặt mũi tiên phong
Sau lại sai tướng chẹn đường
tuyệt nguồn lương thực
Ngày mười tháng tám, trận Chi Lăng
Liễu Thăng thất thế
Ngày hai mươi, trận Mã Yên
Liễu Thăng cụt đầu.

Ngày hăm lăm, bá tước Lương Minh đại bại tử vong
Ngày hăm tám, thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn
Thuận đà ta đưa lưỡi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc
Sĩ tốt kén người hùng hổ
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.
Ðánh một trận, sạch không kình ngạc
Ðánh hai trận tan tác chim muông
Cơn gió to trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ
Ðô đốc Thôi Tụ lê gối dâng tờ tạ tội
Thượng thư Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng
Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước
Ghê gớm thay! Sắc phong vân phải đổi
Thảm đạm thay! Ánh nhật nguyệt phải mờ
Bị ta chặn ở Lê Hoa
quân Vân Nam nghi ngờ
khiếp vía mà vỡ mật
Nghe Thăng thua ở Cần Trạm
quân Mộc Thạnh xéo lên nhau
chạy để thoát thân.

Suối Lãnh Câu, máu chảy thành sông
nước sông nghẹn ngào tiếng khóc
Thành đan Xá, thây chất thành núi
cỏ nội đầm đìa máu đen
Cứu binh hai đạo tan tành, quay gót chẳng kịp
Quân giặc các thành khốn đốn, cởi giáp ra hàng
Tướng giặc bị cầm tù
như hổ đói vẫy đuôi xin cứu mạng
Thần Vũ chẳng giết hại,
thể lòng trời ta mở đường hiếu sinh
Mã Kỳ, Phương Chính, cấp cho năm trăm chiếc thuyền
ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc
Vương Thông, Mã Anh, phát cho vài nghìn cỗ ngựa
về đến nước mà vẫn tim đập chân run
Họ đã tham sống sợ chết mà hòa hiếu thực lòng
Ta lấy toàn quân là hơn, để nhân dân nghỉ sức
Chẳng những mưu kế kì diệu
Cũng là chưa thấy xưa nay
Xã tắc từ đây vững bền
Giang sơn từ đây đổi mới
Càn khôn bĩ rồi lại thái
Nhật nguyệt hối rồi lại minh
Ngàn năm vết nhục nhã sạch làu
Muôn thuở nền thái bình vững chắc
Âu cũng nhờ trời đất tổ tông
linh thiêng đã lặng thầm phù trợ.

Than ôi!

Một cỗ nhung y chiến thắng
nên công oanh liệt ngàn năm
Bốn phương biển cả thanh bình
ban chiếu duy tân khắp chốn.

Xa gần bá cáo
Ai nấy đều hay.