NHỨC

[Huu Le]

NHỨC
Song Thao
Bỏ rẻ ra mỗi con ngýời cũng có bốn nãm chục ký vừa xýõng vừa thịt vừa những thứ lằng nhằng khác. Tha hồ mà nhức! Nhức chỉ cần chút ðỉnh cũng vẫn nhức ðýợc nhý thýờng. Ðâu có cần tính ký. Mà nhiều khi tính cũng chẳng ðýợc! Nhý bị em cài số de cho một ðýờng thất tình, nhức nhối lắm chứ!

Này con dế mày kêu sau hè
Thôi ngủ ði nghe tao buồn, buồn lắm
Kêu làm gì mà tao nghe rýng rýng
Tao nghe bâng khuâng nửa chừng ðời tuột
(Nguyễn Nam An)

Rýng rýng nhý vậy nó nằm ở chỗ nào? Ai chẳng biết! Ai mà cả ðời chýa hề “nửa chừng ðời tuột” thì cũng chẳng cần biết làm chi. Ðời không bị ái tình nó ðá cho một phát là ðời… bỏ ði. Bởi vì ðó là một cái thú, dù là cái thú mà nhà thõ Lýu Trọng Lý bảo là “thú ðau thýõng”! Cũng nhý cái thú ði thi ðạp ðýợc vỏ chuối mà nhà thõ Tú Xýõng phán rằng ðó là “ðệ nhất buồn”. Nhýng dù tên là chi thì cái thú vẫn cứ là cái thú. Nó làm phong phú cuộc sống, nó là một thứ gia vị của cuộc sống. Cay thì có cay, nhức nhối thì có nhức nhối nhýng không ðýợc xuýt xoa, cuộc ðời nhý cũng còn thiếu vị!

Nhà thõ Hoàng Lộc thì chắc ðã xuýt xoa nhiều, chẳng thế mà kinh nghiệm ðầy mình.

sớm ở bờ sông, anh thấy em qua cầu
ngày xuân xuôi dòng
triều lên, không trở lại
bên trái ngực mình dã dýợi cõn ðau…

Cái cục thịt phập phồng ở phía bên trái ngực là cái chỗ ðau tâm hồn. Cái phần ngất ngýởng ở mãi trên phía cực Bắc của thân thể là nõi ðau… trí tuệ. Nhức ðầu, nó thýờng ðýợc gán cho suy nghĩ, sách vở, tri thức. Nó là một loại nhức… thýợng lýu. Ðúng chãng? Không hẳn! Nhức ðầu, nó ðỏng ðảnh nhý cá tính con ngýời vậy. Có khi do cãng thẳng thần kinh, có khi do thúc ép của nghề nghiệp, có khi do bất ổn trong cuộc sống. Nhýng cũng có khi nhức ðầu chỉ vì tý thế ngồi hay ðứng không thích ứng, có khi cách nằm ngủ sai, có khi vì lạm dụng thuốc uống, có khi chỉ vì thiếu ngủ, có khi vì rối loạn thị giác và thậm chí có khi là các rối loạn về nội tiết tố, tiêu hóa hay tâm thần. Suy ðoán nguyên do của cái ðầu nhức cũng… nhức ðầu lắm! Nõi các ngýời ðứng tuổi nhức ðầu có thể là do thoái hóa về xýõng hay sụn ở cổ. Lại có nhiều khi nhức ðầu là do… thuốc nhức ðầu! Loại nhức ðầu này kèm thêm các triệu chứng khó thở, vã mồ hôi, nôn mửa, thậm chí co giật chỉ vì uống các loại thuốc trị ðau nhức.

Cái ðầu là một khối hình cầu, lớn nhỏ tùy ngýời. Có những ngýời to ðầu mà dại, có những ngýời ðầu nhỏ mà ma lanh. Một khi ðầu nó nhức thì nó chỉ nhức ở một vùng nào ðó thôi. Nhức nửa ðầu thýờng là bệnh… nhức ðầu hay u não, nhức sau gáy thýờng là tổn thýõng cổ, nhức vùng trán hoặc hốc mắt là triệu chứng của ðau hốc mắt hay tãng nhãn áp. Nhức ðầu tãng nhiều vào ban ðêm hay khi nằm thýờng gặp trong bệnh tãng áp lực trong sọ nhý ung býớu, xuất huyết. Nhức khi làm việc cãng thẳng thýờng do cãng cõ. Nhức có kèm theo nôn ói, sợ ánh sáng là dấu hiệu của hội chứng màng não.

Muốn cho khỏi hết nhức ðầu thì ði bác sĩ. Nhýng nhiều ngýời nhức ðầu thýờng quá thì hay tỉnh bõ. Kệ nó rồi cũng hết. Qua cõn bỉ cực tới hồi… yên tĩnh! Nhýng nhiều khi cũng chẳng nên ðùa với lửa vì có những thứ nhức ðầu là hồi chuông báo ðộng. Chuông rung mà cứ làm lõ ði, mệt lắm. Nhý anh nhức ðầu bỗng tới ðột ngột khi ðang gắng sức làm một việc gì có thể là triệu chứng của xuất huyết não. Nhý nhức ðầu mà còn phụ họa thêm yếu tay chân thì coi chừng tai biến mạch máu não hay u não. Nhý nhức mà càng lúc càng tãng dữ dội có thể là áp-xe não, xuất huyết màng não, u não. Nhý nhức ðầu mà ðính kèm theo anh co giật thì có thể bị u não. Nhý nhức ðầu mà nhiệt ðộ cõ thể bất thýờng, mạch lung tung có thể là viêm màng não, máu tụ trong não cấp tính.

Nhức ðầu, chuyện hàng ngày của cái ðầu. Nó xảy ra hà rầm. Thýờng thì nó chỉ nhõng nhẽo chút ðỉnh. Rất nhiều ngýời coi bệnh nhức ðầu nhý là bệnh… thân. Có gì ðâu mà ầm ĩ.

Nhức lýng cũng vậy. Ðó là bệnh vì ngồi. Ngồi lâu quá hay ngồi không ðúng tý thế sinh ra nhức. Ðây là bệnh của những ngýời làm việc vãn phòng. Ngồi gõ… phiếm (không phải gõ phím!) cũng nhức lýng kèm thêm món ãn chõi khác là nhức ðầu! Muốn khỏi làm phiền tới cái lýng thì chịu khó cẩn thận một chút. Hãy chọn ghế ngồi ðúng tiêu chuẩn, ngồi ðúng tý thế, chẳng nên kẹp ðiện thoại trên vai vừa gõ vừa nói chuyện, ðể vãn bản ðúng tầm mắt khi ðánh máy. Ngồi chẳng nên làm nhý các chính khách là ngồi lì! Thỉnh thoảng nên výõn ngýời ra phía trýớc hoặc sau, ðẩy tay lên hoặc xuống. Chẳng nên ngồi say sýa quá, cứ chừng nửa tiếng nên ðứng lên ði lại một chút, múa may quay cuồng ít cái. Nếu ðánh rõi cái kẹo xuống ðất chẳng hạn, ðừng nên sợ cái kiến hay chú gián tới nhấm nháp mà vội vàng cúi xuống nhặt, chỉ nên trýợt nhẹ cõ thể xuống, lýng vẫn thẳng với một chân gấp một chân duỗi thẳng, một tay chống trên bàn, tay kia với nhẹ xuống mặt sàn ðể nhặt lên.

Nhức không có một ðịa bàn hoạt ðộng nhất ðịnh. Chỗ nào mà không nhức ðýợc. Mỗi phân vuông da thịt, mỗi ðoạn mỗi khớp xýõng, muốn nhức là nhức. Chỗ thiếu xýõng còn nhức ðýợc nữa là. Ông bạn nhà thõ Luân Hoán của tôi, thời chinh chiến, bị mìn cắt mất một bên chân. Chỗ xýõng cụt chỏng chõ nhý nhớ khúc xýõng bỏ lại trên chiến trýờng. Cứ trời ðổi thay là hắn lại ca bài nhức. Mùa ðông chýa thấy tới, cái chân ðã ðông giá trýớc. Mýa còn ở tận phýõng xa, chýa dạt dào, cái chân ðã mách trýớc. Tuyết chýa rõi, chân ðã tuyết trýớc. Một nãm, bao nhiêu bận, ðiện thoại nhà tôi reng lên, chân Luân Hoán ðã mách bảo trýớc thời tiết sắp tới. “Này, sao chân tôi nhức quá, chắc sắp mýa rồi ðấy!” Mýa thật! “Này, nhức cái chân quá ông õi, trời sắp tuyết chắc!” Tuyết ngút ngàn rõi sau ðó. “Này, mai chắc lạnh dữ, chân tôi nhức khủng khiếp!” Lạnh teo ngýời thiệt! Tôi ðã nhiều lần khuyên ông bạn thõ nên vác cái chân ði làm cho khí týợng, tiên ðoán thời tiết chắc ãn nhý bắp! Nhức không phải là chuyện giỡn cho vui ðâu. Cái chân hụt của ngýời thõ nhức… có bằng cấp lắm. Cái nhức làm méo mặt. Nhức phát khùng phát ðiên. Ngâm chân vào nýớc nóng khói bốc lên nghi ngút, mở sýởi ðỏ rực dí chân vào sát vòng thép ðỏ, bạn tôi ðã làm ðủ cách. Nhức quá võ cào võ cấu thuốc giảm ðau nhức, bỏ cả vô miệng, mặc không cần biết liều lýợng, Luân Hoán ðã từng ngự xe cấp cứu còi bóp inh ỏi ðèn nhấp nháy xanh ðỏ dạt ngýời mà hối hả chạy vào bệnh viện. Nhức muốn chết phứt ði cho rồi! Luân Hoán ðã từng…dỗi cuộc ðời nhý vậy.

muốn chết mà sợ chết
ngồi ngó bốn bức týờng
sợ chết mà muốn chết
tâm ta hết bình thýờng

Nhức nhý vậy thì phong thấp chỉ là trò con trẻ! Cái bệnh sýng nhức các khớp xýõng do uống nhiều rýợu, ãn nhiều ðồ biển, ðồ bổ, lýời tập thể dục thýờng ðýợc gọi là bệnh nhà giầu, ðýợc Tây y chia ra làm nhiều dạng khác nhau: viêm các bọc chất nhờn giữa cõ bắp và sụn (bursitis), viêm sýng các gân cõ (tendonitis), các khớp nối xýõng, viêm sýng các giây chằng nối xýõng với cõ bắp (ligament), viêm các giây thần kinh (nerve). Một chứng bệnh phổ thông trong giới tuổi hạc là bệnh thống phong (gout) nguyên nhân là do dý thừa chất uric acid.

[Huu Le]

Ðau nhức khớp xýõng là nỗi ám ảnh không rời của những ngýời ðã thâm niên trong cuộc sống. Lý do là vì sụn ở các ðầu xýõng bị tổn thýõng theo thời gian. Sụn là lớp ðệm khiến các cử ðộng của xýõng ðýợc êm ái. Khi lớp ðệm này bị ãn mòn thì xýõng xẩu ðụng vào nhau. Ðau! Ai ãn lớp sụn này vậy? Các nhà khoa học Úc vừa chỉ tên ðýợc thủ phạm ðã giấu mặt từ trýớc tới giờ: ðó là một enzyme có tên là ADAMTS5 có ở chuột cũng nhý ở ngýời. Theo tiến sĩ Amanda Fosang thuộc Ðại Học Melbourne thì việc phát hiện ra men gây tổn thýõng sụn là một býớc tiến quan trọng. Quan trọng vì nhận ra ðýợc thủ phạm, ngýời ta sẽ có thể, trong týõng lai, chế ra ðýợc chất ức chế enzyme này. Chất này cũng ðồng thời có khả nãng hồi phục sụn tự nhiên giúp ngýời già bị thấp khớp hoặc loãng xýõng không cần phải thay khớp vừa tốn kém vừa ðau ðớn. Trong khi chờ ðợi, chúng ta vẫn cứ phải nuốt những viên thuốc giảm ðau nhức vậy. Xýa thì aspirine, viên thuốc vạn nãng trị từ nhức ðầu tới nhức mình mẩy, tứ chi. Nhức ðâu giảm ðó. Nhýng cái anh vạn nãng này bỗng bị qui tội là làm cho ngýời xử dụng bị sýng hay lở bao tử. Bèn bị truất phế. Những Vioxx, Celebrex, Bextra lên ngôi. Ðây là một loại thuốc ức chế gọi là “COX-2 inhibitors”. Trong thập niên 1990, các khoa học gia khám phá COX xuất hiện trong cõ thể dýới hai dạng mà COX-2 chỉ có chức nãng khóa tính gây sýng phồng của enzyme của chính nó nên sẽ ðể cho nguyên vẹn tính bảo vệ bao tử của COX-1. Nhýng loại thuốc này, mới ðây bị phát hiện là gây ra các rắc rối về tim mạch và ðột quỵ. Nguyên do là COX-2 tạo ra các phản ứng hóa học khiến cho prostacyclin, một protein làm cho các mạch máu trýõng nở khiến các cục huyết không thể bám vào nhau gây chứng sung huyết rất nguy hiểm. Các bác sĩ tin là một khi số lýợng prostacyclin giảm thì các platelets bám vào nhau và mạch máu hẹp lại, gây ra các chứng tim mạch và ðột quỵ thýờng thấy nõi các bệnh nhân hay dùng COX-2. Thuốc Vioxx ðã bị cho nghỉ chõi. Các loại thuốc cùng loại cũng ðang bị xa lánh. Các nhà bào chế ðang cố công thí nghiệm những loại thuốc khác vì thị trýờng thuốc chống giảm ðau là một thị trýờng rất béo bở.

Một trong những chiều hýớng mới này ðang ðýợc một nhóm nghiên cứu thuộc Ðại Học Geneve, Thụy Sĩ thực hiện. Họ phát hiện ra là týõng tác giữa tế bào beta-arrestine 2 với enzyme phosphodiesterase 4 (PDE4) là nguyên do làm giảm ði hiệu quả của thuốc giảm ðau. Nhý vậy chỉ cần phá bỏ týõng tác này, chẳng hạn bằng cách loại ra PDE 4 thì có thể làm tãng thêm hiệu quả của thuốc giảm ðau, tức cũng ðồng nghĩa với việc giảm lýợng thuốc. Phát hiện này giúp ngành dýợc phẩm nghiên cứu các loại thuốc ngãn chặn PDE4 trong khi bệnh nhân phải dùng thuốc giảm ðau. Ðồng thời cũng mở ðýờng cho việc phát triển các loại thuốc mới có khả nãng chỉ tập trung vào các vùng kiểm soát cõn ðau trên não và nhý vậy có nghĩa là không gây ảnh hýởng cho các bộ phận khác của cõ thể.

Ðông y lại có một phýõng cách khác ðể giảm ðau nhức. Cứ trong uống ngoài xoa là ðau nhức phải cắp nón ra ði! Uống thì có rýợu thuốc. Rýợu ðể ngâm thuốc phải có ðộ mạnh, tối thiểu cũng phải sõ sõ 45 ðộ, thì mới có khả nãng chiết xuất thuốc. Có thể thử ðộ mạnh của rýợu bằng cách nhúng một cây que có nhúng bông vào rýợu. Nếu ðốt cháy ðýợc là rýợu mạnh. Rýợu vừa mua về hay mới nấu không nên dùng ngay vì hàm lýợng chất aldehid còn cao, có thể gây ngộ ðộc. Rýợu dùng ðể chữa nhức mỏi xýõng khớp thì ngâm vào: thiên niên kiện, xuyên khung, ngýu tất, bạch chỉ, ðộc hoạt, khúc khắc, khýõng hoạt, rắn… Ðó là trong uống, ngoài thoa thì có thuốc rýợu. Thuốc rýợu thì phải dùng rýợu mạnh hõn, từ 60 ðến 70 ðộ. Thuốc ðể ngâm thýờng có các vị có nhiều tinh dầu, vị nóng ấm nhý hồi, quế, phụ tử, gừng, ô ðầu, tinh dầu bạc hà, màng tang, long não… Cũng có khi dùng các vị thuốc hạ huyết phá ứ nhý hồng hoa, ðịa liền, xuyên khung, huyết giác, kê huyết ðằng, nhũ hýõng, mộc dýợc… Nhức do các chấn thýõng sýng ðau có thể dùng hoàng liên, hoàng bá, hoàng cầm, xuyên khung, bạch chỉ, nghệ, mật gấu. Nhức rãng nhức lợi thì dùng ðại hồi, tế tân, bạch chỉ, rễ tranh, hoàng liên…

Ðông Phýõng còn có trò khác ðể trị liệu ðau nhức. Ðó là xoa bóp. Tây Y cũng ðang mon men tới cái trò thú vị này. Theo một cuộc khảo sát của Hội Xoa Bóp Trị Liệu Hoa Kỳ thì có tới gần nửa dân Mỹ ðã sử dụng liệu pháp xoa bóp nhý một cách ðể ðiều trị và giảm ðau. Tại Trung Tâm Y Học Ðông-Tây của trýờng Ðại Học UCLA, một toán gồm 4 trị liệu gia ðã dùng liệu pháp xoa bóp ðể trị liệu cho các bệnh nhân bị ðau bắp thịt, nhức ðầu và ðau lýng. Bác sĩ Hui, Giám Ðốc Trung Tâm này là một nhân vật có thẩm quyền về Y Học Trung Hoa và Ðông Tây phối hợp. Theo ông thì khi xoa bóp có những thay ðổi về hóa chất của dây thần kinh kết hợp với những ðiểm kích thích trong cõ thể. Dùng ngón tay hay cây kim, những ðiểm châm cứu ðýợc kích thích, cõ thể sẽ phản ứng và một cái gì ðó phát sinh. Hiệu quả của xoa bóp ðã ðýợc Bác Sĩ Tifany Field, Giám Ðốc Viện Nghiên Cứu Xúc Giác tại trýờng Y Khoa Ðại Học Miami cho là rất tốt sau khi bà ðã thực hiện trên 100 cuộc nghiên cứu về những lợi ích của xoa bóp trên phýõng diện y khoa trong suốt 30 nãm qua. Bà cho biết: “Tôi nghĩ các bác sĩ cho rằng một ðiều có vẻ khá thích thú nhý vậy làm sao có thể chữa trị ðýợc! Nhýng mọi hiệu quả về mặt thống kê rất ðáng kể và ðó là những gì mà khoa học chấp nhận nhý kết quả nghiên cứu.”

Con ngýời ðã tìm ðủ mọi cách ðể làm giảm sự ðau nhức hành hạ con ngýời. Trong những cách ðó có cả cách chạy tới nắm áo Thýợng Ðế. Cách này, bà cố tôi ðã làm từ khuya rồi. Khi ðã výợt qua tuổi cửu tuần, bà cố tôi thýờng bị ngứa và ðau lýng. Bà ði xýng tội và trong tòa giải tội, bà ðã xýng cả cái tội ngứa và nhức. Con cháu ai cũng cýời bà cụ già cả lẫn cẫn. Cýời mà chẳng biết khi xýng cái tội… cụ thể nhý vậy bà có thấy bớt nhức bớt ngứa không. Khoa học ngày nay cũng tò mò nhý vậy. Khi bị ðau nhức Thýợng Ðế có can dự gì vào không? Trung Tâm Khoa Học Tâm Linh thuộc Ðại Học Oxford, Anh Quốc, là một Trung Tâm mới ðýợc thành lập chuyên nghiên cứu về ảnh hýởng của tâm linh vào y khoa chữa trị. Trung Tâm nhận ðýợc tài trợ 60 triệu Mỹ kim một nãm của John Templeton Foundation ở West Conshohocken, thuộc tiểu bang Pennsylvania, Hoa Kỳ ðể nghiên cứu về sự týõng quan giữa thần học và khoa học. Theo phát ngôn viên Pamela Thompson của John Templeton Foundation thì mục ðích cuộc nghiên cứu không phải là tìm xem sự hõn kém giữa các tôn giáo mà là nghiên cứu xem là con ngýời có lòng tin có chống lại ðýợc sự ðau nhức thân xác hữu hiệu hõn những ngýời không có lòng tin hay không. Phát ngôn viên của Trung tâm Oxford thì cho biết là cuộc nghiên cứu này ðể tìm hiểu những gì ðã thực sự diễn ra trong bộ óc con ngýời. Harold Koenig, Ðồng Giám Ðốc của Trung Tâm Tâm Linh, Thần Học và Sức Khỏe của Ðại Học Duke nói là ông biết ðã có 724 cuộc nghiên cứu thuộc loại này ðã ðýợc hoàn tất trýớc khi chúng ta qua thiên niên kỷ mới và có 478 nghiên cứu ðã tìm thấy có sự liên hệ có ý nghĩa giữa tôn giáo và sức khỏe con ngýời.

Ðau nhức có dính dáng gì ðến ðức tin của con ngýời không, chúng ta phải chờ kết quả khảo sát của những nhà khoa học. Nhýng ðau nhức ði ðôi với thời tiết, với thiên nhiên là ðiều hầu nhý con ngýời tin là ðã có. Hỏi ông Luân Hoán, chắc ông ấy ðồng ý cái rụp. Còn nhà vãn Vũ Quỳnh Hýõng, trong truyện Miền Vĩnh Phúc lại cho chúng ta biết về một liên quan khác. Truyện xảy ra trong một nursing home ở Mỹ, nõi nhân vật tên Chi làm việc. “…Cứ mỗi lần tuần trãng tới ở ðây, nhìn những biến chứng kỳ lạ của bệnh nhân dýới ảnh hýởng trãng ðầy Chi cũng thấy dýờng nhý châu thân mình lên cõn ðau nhức, cũng y nhý những tế bào già nua ðýợc ðánh thức dậy ðịnh kỳ ðể trãn trở giữa ðêm trãng. Nàng nhớ ðến cãn bệnh, những câu thõ rờn rợn của họ Hàn: “Maria linh hồn tôi ớn lạnh. Run nhý run thần tử thấy long nhan. Run nhý run hõi thở chạm tõ vàng.” Không ai muốn bị chia giờ trực vào những ðêm trãng ðầy cả. Thoạt ðầu Chi tình nguyện nhận những ðêm ấy, nàng tự giải thích và chế giễu mình, cứ tìm những lối ðoạn trýờng mà ði. Nhýng sau ðó thì Chi biết rằng những ðêm trãng rợn những ngýời bệnh già nua mất trí ở ðây không giúp nàng chia xẻ ðýợc với họ nỗi ðau khổ của những cõn ðau ðớn cuối ðời, cũng không làm cho tâm hồn nàng phong phú hõn, mà chỉ làm mất mát ði của nàng những mộng ýớc êm ðềm lãng mạn của một vầng trãng ðýõng thì.”

Cái ðau nhức của con ngýời phải chãng ðã với ðýợc lên chốn trời cao?

03/2005
Song Thao