Post by Huu Le on Sept 7, 2007 0:57:23 GMT 9
NGHE
Song Thao
Nghe là một hành vi thiếu thích thú. Nó mang tính lệ thuộc. Ngày nhỏ, bị cha mẹ lên lớp, những lời dậy bảo thýờng ðýợc ðánh dấu chấm hết bằng một câu hỏi không lấy gì làm êm tai lắm: “Nghe chýa!”. Ðe dọa nhau quá lắm! Không nghe cũng chẳng khá gì hõn. Tai còn gửi chúng bạn ðang vui cuộc chõi ở ngoài lề ðýờng, ðứng nghe ngýời lớn dặn dò mà cái tai ði vắng, bộ dạng thờ õ vì ðang lo ra, nhận ðýợc câu nạt nộ thiếu êm tai là cái cẳng: “Ðiếc hả!”
Nghe nhý vậy cũng nhọc nhằn ra gì. Nhọc nhằn nhý cuộc sống. Nõi ðồn canh hẻo lánh giữa rừng núi thâm u, ngýời lính gác giặc thất tình với em hậu phýõng, lặng nghe con chim hót, tiếng chim nghe ra cũng ðõn lẻ.
Anh thất tình ðời lính thêm nhiêu khê
Chiều nghe con chim rừng hót lời lẻ bạn
Trong chinh chiến có trãm ngàn viên ðạn
Mong có viên nào bay lạc trúng anh chõi
Mạng anh to, số lớn cứ sống khõi khõi
Trong khi bạn bè anh mỗi ngày mỗi rụng
Ôi, những ngýời bạn chia anh sự sống
Ðể anh thấm vô cùng thế nào là cô ðõn
(Quan Dýõng)
Nghe là cách giao tiếp với những ngýời xung quanh. Hàng ngày, trong bất cứ giờ phút nào của cuộc sống, nghe vẫn luôn luôn là cách tham gia vào cuộc sống tích cực nhất. Không nghe, còn gì ðể nói nữa! Con ngýời không có khả nãng nghe bó mình trong nỗi cô ðõn tù túng, dù sống có ðôi. Russ và Jenni Ewald là hai ngýời tù của âm thanh nhý vậy. Cả hai ngýời ðều bị ðiếc sau một cõn bệnh meningitis. Russ vào nãm 3 tuổi và Jenni nãm 1 tuổi. Họ lấy nhau mà chẳng bao giờ nghe ðýợc những lời âu yếm trao nhau. Họ “nghe” nhau và “nghe” ngýời khác bằng cái khả nãng mà họ phải học: nhìn vào cái mấp máy của môi ðể suy ðoán lời nói, hoặc dùng ngôn ngữ ra hiệu bằng tay, hoặc dùng máy nghe. Nhýng máy nghe lại rất hạn chế vì nó chỉ giúp họ nhận ðýợc những âm thanh nhạt nhòa và thýờng là vô nghĩa. Cho tới tháng 4 nãm 2004, Jenni mới ðýợc cấy một thiết bị nghe mới: thiết bị cochlear. Sáu tháng sau, Russ cũng ðýợc cấy thiết bị này. Lần ðầu tiên kể từ khi thành vợ chồng 4 nãm trýớc ðây, Russ mới ðýợc nghe vợ nói câu ðầu tiên, câu mà ðáng lẽ họ ðã nghe ðýợc nhau từ những ngày ðầu tình nhân: “Em yêu anh!”. Cochlear là một thiết bị ðiện tử ðýợc cấy vào dýới da, sau và trong lỗ tai. Nó làm cho các thần kinh nghe hoạt ðộng lại ðể ðýa âm thanh lên não. “Khi não nhận ðýợc âm thanh, nó phải hình dung ra phải làm gì với những âm thanh mới này” Nhà thính giác học Candace Blank của Trung Tâm Y Khoa Ðại Học Ewalds và Loyola cho biết nhý vậy. “Tình trạng giống nhý ngýời ta nghe một ngoại ngữ và phải học thứ ngoại ngữ ðó”.
Các nhà khoa học dĩ nhiên chýa hài lòng với thiết bị này, họ phải làm hõn thế nữa. Hai nhà khoa học K. Grosh và R. White thuộc Ðại Học Michigan ðã tạo ra ðýợc phiên bản silicon ốc tai nhân tạo gần giống nhý ốc tai thiên nhiên. Ốc tai là một bộ phận then chốt giúp con ngýời có thể nghe ðýợc. Nó nằm sâu trong tai của chúng ta, có nhiệm vụ chuyển tải sóng âm thành các xung lực ðiện ðể não bộ có thể hiểu ðýợc chúng. Ốc tai nhân tạo này có thể ðo ðýợc tần số âm thanh ở mức týõng tự nhý ốc tai tự nhiên tuy không phân biệt ðýợc âm thanh ở mức hoàn hảo nhý ốc tai tự nhiên.
Ốc tai nhân tạo vẫn chýa là… tự nhiên. Khoa học muốn ði xa hõn thế nữa. Họ tìm cách phục hồi lại những khiếm khuyết của những ngýời ðiếc bằng chính ðôi tai của họ. Cũng tại Ðại Học Michigan, các nhà khoa học, sau 11 nãm nghiên cứu, ðã phục hồi thành công khả nãng thính giác của ðộng vật có vú là chuột lang bằng liệu pháp gen, mở ra triển vọng khôi phục thính giác của những ngýời khiếm thính. Họ chú trọng vào tế bào lông thính giác nằm trong ốc tai. Ðây là những tế bào cực kỳ nhậy với âm thanh. Họ ðã cấy gen Atoh1, có tác dụng ðiều khiển sự phát triển của tế bào thính giác, vào các tế bào biểu mô nằm bên trong tai những con chuột lang có các tế bào lông thính giác ðã bị phá hủy. Bằng các tác ðộng sinh học, các tế bào biểu mô này phát triển thành các tế bào lông thính giác và chuột thí ngiệm ðã phục hồi ðýợc hoàn toàn thính giác bị tổn thýõng.
Không bị ðiếc nhýng nghe vẫn výớng víu, lý do thuộc về vệ sinh. Một anh bạn của tôi cứ than thở sao tai nghe không rõ, âm thanh nhiều khi hụt hẫng. Ði bác sĩ thử coi! Có khi màng nhĩ bị lủng không chừng! Tôi nhớ tới nhạc sĩ Hùng Lân thời ông ðang tu nghiệp tại Hoa Thịnh Ðốn. Ðó là vào nãm 1967, ông ðýợc ði tu nghiệp về phát thanh học ðýờng do Trung Tâm Học Liệu cử ði. Sang tới Mỹ ông ði khám tai vì trýớc ðó ông cảm thấy tai nghe không rõ. Nhạc sĩ mà tai có vấn ðề thì khốn khổ biết chừng nào. Khám mới biết là màng nhĩ tai ông bị một lỗ thủng nhỏ. Họ vá lại. Nghe ngóng ngon lành. Ông cứ xuýt xoa là gặp vận may quá là may! Anh bạn tôi màng tai vẫn tốt nhýng ráy tai ðã che lấp hệ thống nghe của anh. Bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng lôi ra cả ðống cứt ráy tai. Tai anh ðỏ lên, không phải vì bác sĩ nắm mạnh quá, mà vì… ngýợng! Lấy ráy tai, thích thú chứ! Ðó là cái thú ðýợc mệnh danh là ðệ ngũ khoái! Gặp ðýợc tay thợ hớt tóc có tài vặt lấy ráy tai nhý mõn trớn, thú hết biết. Nhà vãn Hoàng Hải Thủy ðã có cái may mắn này. Theo nhà vãn Nguyễn Thụy Long kể trong “Hồi Ký Viết Trên Gác Bút” thì: “Bạn tôi, anh Hoàng Hải Thủy có một thú ðam mê là ðýợc lấy ráy tai. Nghe danh ở ðâu có anh thợ cạo lấy ráy tai giỏi ðạt nghệ thuật anh phải mò tới lấy ráy tai bằng ðýợc. Anh ðã kể cho tôi nghe một chuyện rằng ở Hải Phòng có một anh thợ cạo lấy ráy tai siêu hạng. Ngày chia ðôi ðất nýớc, chỉ còn một ngày nữa Hải Phòng tiếp thu, thuộc về chính quyền miền Bắc, anh cũng mò ðến nhờ anh thợ lấy bằng ðýợc một vẩy tai cuối cùng còn mắc ở tận hốc tai trong cùng. Có vậy anh mới ðành lòng xuống tàu vào Nam.” Lấy ráy tai nó mê ly nhý thế, ðành ðoạn sao ðýợc. Ngày nay, ði hớt tóc ở Saigon còn mê ly gấp bội. Bạn cứ tới ðýờng Trần Não (Trần Não là ai, ở vào chỗ nào, tôi mù tịt!), nõi có khá nhiều tiệm hớt tóc bình dân. Thợ hớt tóc là các cô gái trẻ ðẹp. Ðặc ðiểm của các cô thợ hay týõi cýời, rất ðon ðả chiều khách này là các cô không có kéo hớt tóc. Hớt tóc mà không có kéo bộ dùng nhíp mà nhổ tóc hay sao? Ðâu có, vì các cô cũng không hớt tóc tuy rằng rõ ràng họ làm trong tiệm hớt tóc. Các cô chỉ biết gội ðầu, cạo mặt, nhổ tóc bạc và lấy ráy tai. Một phóng viên ðã ði thực tế mô tả cái ðệ ngũ khoái nhý sau: “Xong công ðoạn cạo mặt, cô gái ðeo lên ðầu một chiếc ðèn pin, kéo ghế ngồi sát vào tôi rồi thì thầm: “Anh nằm im cho em ráy tai. Buồn ngủ thì anh cứ ngủ ði nhé, em làm nhẹ lắm!” Ðúng nhý lời cô gái nói, tôi bắt ðầu lạc vào “mê hồn trận”… Ðiều khác biệt trong cách ráy tai tại những tiệm này so với những tiệm hớt tóc khác (theo ðúng nghĩa của hớt tóc) thì dụng cụ ráy tai chỉ có một chiếc móc cán dài và một chiếc chổi lông thỏ mà thôi! Và các cô cũng ðâu có ý ðịnh làm sạch tai, hõn nữa có các vị khách ngày nào cũng ðến thì lấy gì mà…ráy?”
Dân Saigon cần làm sạch tai ðể nghe cho rõ, dân Hà Nội còn cần nghe rõ hõn nữa. Bởi vì ði ra phố mà không nghe rõ tiếng còi xe thì chỉ có về… nhà xác. Xe cộ toàn do những anh hùng xa lộ ðiều khiển. Những anh này vốn coi khinh các ðồng bào không có xe hoặc cýỡi xe nhỏ chỉ có hai bánh. Còi một tràng, không nghe thì kệ xác chúng bay, ông cứ ði. Dân Hà Nội, ngoài các bệnh sợ mãn tính từ trýớc tới giờ nay lại ðeo thêm một nỗi sợ mới: sợ tiếng còi xe! Còi ở ðâu ra mà lắm thế? Thýa ở phố Hàng Còi! Phố Hàng Còi? Ba mýõi sáu phố phýờng ðâu có phố nào mang cái tên… la làng nhý vậy! Ðừng có la! Ðây là con phố tự phát nằm trên ðoạn phố Huế từ ngã tý Trần Khát Chân ðến ngã tý Nguyễn Công Trứ ðã ðýợc dân chõi xế tự ðộng ðặt tên là phố Hàng Còi. Ðoạn ðýờng dài chýa ðầy một cây số này có tới vài ba chục cửa tiệm treo lủng lẳng ðủ thứ còi. Có tới 90% loại còi bán ở ðây thuộc loại cấm sử dụng vì chúng phát ra những âm thanh rất chói tai: cái thì trầm bổng nhý còi xe tải nặng, cái thì gấp gáp chói lói hoặc rúc lên nhý chó sủa, cýời sằng sặc nhý ma làm. Nhýng những loại còi quỷ quái này nay cũng… hết ðát rồi. Còi bây giờ phải là còi ủ! Còi ủ? Ðó là thứ còi hú dành quyền ýu tiên thýờng chỉ dùng cho các xế cảnh sát, chữa lửa, cứu thýõng… Dân chõi xế Hà Nội, nếu ðúng là dân chõi, nghĩa là có máu liều ðiếc không sợ súng mới dám chõi còi ủ. Lâu lâu hú lên một cái cho dân tình giật mình tránh ra cho ta ði. Vui một ðiều là những xe chõi còi ủ thýờng là xe của các ông to không có quyền ýu tiên nhýng tự cho mình cái quyền ðó ðể lấy le! Trên các ðýờng quốc lộ thì càng ủ bạo nữa. Ủ ðể dọt nhanh nhýng ủ cũng là ðể výợt qua những ðoạn ðýờng có thu tiền mà không phải móc ví!
Tiếng ðộng quá ồn ào luôn luôn là kẻ thù của lỗ tai, dù lỗ tai có ðýợc lấy ráy hay không. Không riêng gì lỗ tai, con ngýời có những phản ứng không ngờ ở miệng khi sống giữa môi trýờng ồn ào. Mà ðiều này chỉ xảy ra với các bà thôi. Các bà làm việc trong không gian nhiều tiếng ðộng ðã phản ứng tự nhiên bằng cách ãn lấy ãn ðể bắp rang, chocolate, chips hoặc bất cứ thứ ðồ ãn nào ðể trýớc mặt. Mà khi ðã hết ồn ào, các bà vẫn cứ tiếp tục nhón thức ãn bỏ vào miệng. Ðó là kết quả cuộc khảo sát do bà Laura C. Klein , giáo sý Ðại Học Penn State thực hiện. Tệ hõn nữa là các bà cứ nhè những ðồ ãn ngọt và béo mà ðớp. Phì nộn là cái chắc!
Âm thanh, chúng còn nhiều tội lắm. Nhý chiều tối, cõm nýớc xong, vợ chồng tụ họp trong phòng sinh hoạt, ngồi cạnh nhau mà mỗi ngýời một thú giải trí, chồng ðọc báo, vợ coi phim Hàn Quốc. Ðề huề biết mấy! Nhýng ông chồng ðọc báo mà tiếng phim bộ của bà vợ cứ ồn ào bên tai, khó chịu chứ. Ðầm ấm chi nổi! Làm sao chừ? Có tôi! Ông E. Norris giõ tay làm việc… thiện. Ông sáng chế ra một hệ thống âm thanh siêu âm, tiếng Mỹ gọi là HyperSonic Sound. Hệ thống âm thanh này không dùng loa ðể phát mà chuyển âm thanh bằng chùm sóng âm hội tụ có tốc ðộ nhanh hõn 5 lần sóng âm thanh mà, với tai thýờng, con ngýời không thể nghe ðýợc. Bà vợ ðýợc nhận sóng siêu âm của dạng âm thanh này nên có thể nghe và âm thanh ði vào tai bà nhý âm thanh tự nhiên xuất hiện trong ðầu. Ông chồng cứ thảnh thõi ðọc báo, tai tiếc chẳng rộn ràng chi.
Ông Ivan Moran ở thành phố Montreal của tôi thì chẳng có ðýợc sự thảnh thõi ðó. Ông bị ðiếc nặng chẳng nghe thấy gì. Qua ðýờng mà lớ ngớ không nghe thấy tiếng ðộng có ngày bị xe cộ hỏi thãm. Ông ðýợc nhà nýớc cung cấp cho một chú chó dắt ðýờng. Ông có giấy chứng nhận ðýợc dùng chó, con chó lại ðeo lủng lẳng tấm bảng “Chó Dắt Ðýờng” màu da cam nổi bật ai cũng nhìn thấy. Vậy mà ông gặp rắc rối. Số là ông dắt chó lên xe buýt là bị bác tài ðuổi xuống. Không phải một lần mà tới 66 lần trong 2 nãm vừa qua. Xe buýt chỉ nhận chở chó dắt ðýờng chứ không chở chó thýờng. Thì chó của ông Ivan là chó dắt ðýờng chứ gì nữa. Các bác tài không cần nhìn chó mà nhìn vào mắt ông Ivan. Mắt mở thao láo thế kia thì cần gì chó dắt ðýờng! Không ai nghĩ là ông cần chó dắt ðýờng vì bị mù… tai! Ông gửi thý phản ðối. Công Ty xe buýt gửi 8 thý xin lỗi và ðoan chắc sự việc sẽ không xảy ra nữa. Nhýng sự việc cứ xảy ra khiến ông phải ðâm ðõn kiện lên tới Ủy Ban Nhân Quyền của Tỉnh Bang Quebec. Ông cho rằng ông ðang tranh ðấu cho hai thứ quyền: quyền của ngýời ðiếc và quyền của ngýời da màu. Bởi vì ông cũng nghĩ là vì da ông không trắng nên ông mới bị làm khó dễ nhý vậy. Sự phiền phức ðáng giá bao nhiêu? Ông ðòi bồi thýờng 280 ngàn ðồng vì những tổn hại tinh thần ông phải gánh chịu!
Luật sý Harry Pierre-Etienne, cũng da ðen nhý ông Ivan Moran, thì mù thật. Ông là Luật Sý khiếm thị duy nhất từ trýớc tới nay của Luật Sý Ðoàn ở Montreal. Ông gốc ở Haiti, di cý qua Montreal nãm 17 tuổi, lúc mắt ông bị yếu rất nhiều. Khi ông thấy mắt càng ngày càng mờ ði, ông vội ghi tên vào Viện Braille ở Longueuil. Ông nghĩ tới việc học ngành tẩm quất hay xýớng ngôn viên ðài phát thanh nhýng một tai nạn ðã khiến ông theo ngành Luật. Nãm ông 22 tuổi, mắt mù, ông chạy theo cô em ðể kịp chuyến xe buýt, chiếc máy Braille dành cho ngýời mù ông xách trên tay va vào một chiếc xe ðậu nửa trên lề nửa dýới ðýờng. Ông gọi cảnh sát. Cảnh sát làm biên bản. Trong khi nói chuyện với cảnh sát, ông vung tay diễn tả. Ông cảnh sát khó tính bảo ông ðừng vung tay mạnh quá vì nhý vậy là có cử chỉ ðe dọa. Ông tức mình cãi lại: chỉ có luật cấm xe ðậu trên lề ðýờng chứ không có luật cấm vung tay! Ông bèn ði học Luật. Việc học của ông khó khãn nhýng nhờ gia ðình và bạn bè giúp ðỡ nên ông hoàn tất chýõng trình học. Một cô trong số bạn bè này ngýỡng mộ ý chí của ông nên bằng lòng làm vợ ông. Nãm 1986, lúc ông 31 tuổi, ông gia nhập Luật Sý Ðoàn. Ông nhất ðịnh coi nhý mình không mù. Ông từ chối dùng gậy và mãi tới nãm 1997 ông mới chịu dùng một chú chó dắt ðýờng. Lý do? Ông… phiếm: “Ai cũng hỏi tôi là tôi mù bẩm sinh hay do tai nạn. Thật chán! Từ ngày có con chó, ngýời ta chú ý tới con chó nên không hỏi những câu hỏi lẩm cẩm nhý vậy nữa!” Làm sao ông tự lực cánh sinh nhý vậy ðýợc? Ông nhìn bằng… tai! Ông ðạp xe theo xe của con ngoài ðýờng bằng cách nghe tiếng ðộng. Ông gài vào bánh xe của con một miếng vải cứng và nghe theo tiếng ðộng ðó mà ðạp xe theo con. Trong nhiều nãm ông ðạp xe với con ngoài ðýờng phố nhý vậy. Mới ðây, trong một phiên xử, ông chánh án ra lệnh khai mạc, với tý cách luật sý của bị cáo, ông ðứng dậy lễ phép nói: “Thýa Ngài, bị cáo chýa tới!” Mọi ngýời nhìn vào chỗ của bị cáo. Trống trõn! Ông Chánh Án Jean Pierre Lortie chữa thẹn, nói: “Tôi chỉ muốn thử xem ông có cố ý muốn ðùa với chúng tôi không!” Từng ấy cặp mắt sáng bình thýờng không bằng cái tai nghe của một ngýời mù!
Cái tai nó nghe ðýợc nhiều chuyện dữ!
05/2005
Song Thao
Song Thao
Nghe là một hành vi thiếu thích thú. Nó mang tính lệ thuộc. Ngày nhỏ, bị cha mẹ lên lớp, những lời dậy bảo thýờng ðýợc ðánh dấu chấm hết bằng một câu hỏi không lấy gì làm êm tai lắm: “Nghe chýa!”. Ðe dọa nhau quá lắm! Không nghe cũng chẳng khá gì hõn. Tai còn gửi chúng bạn ðang vui cuộc chõi ở ngoài lề ðýờng, ðứng nghe ngýời lớn dặn dò mà cái tai ði vắng, bộ dạng thờ õ vì ðang lo ra, nhận ðýợc câu nạt nộ thiếu êm tai là cái cẳng: “Ðiếc hả!”
Nghe nhý vậy cũng nhọc nhằn ra gì. Nhọc nhằn nhý cuộc sống. Nõi ðồn canh hẻo lánh giữa rừng núi thâm u, ngýời lính gác giặc thất tình với em hậu phýõng, lặng nghe con chim hót, tiếng chim nghe ra cũng ðõn lẻ.
Anh thất tình ðời lính thêm nhiêu khê
Chiều nghe con chim rừng hót lời lẻ bạn
Trong chinh chiến có trãm ngàn viên ðạn
Mong có viên nào bay lạc trúng anh chõi
Mạng anh to, số lớn cứ sống khõi khõi
Trong khi bạn bè anh mỗi ngày mỗi rụng
Ôi, những ngýời bạn chia anh sự sống
Ðể anh thấm vô cùng thế nào là cô ðõn
(Quan Dýõng)
Nghe là cách giao tiếp với những ngýời xung quanh. Hàng ngày, trong bất cứ giờ phút nào của cuộc sống, nghe vẫn luôn luôn là cách tham gia vào cuộc sống tích cực nhất. Không nghe, còn gì ðể nói nữa! Con ngýời không có khả nãng nghe bó mình trong nỗi cô ðõn tù túng, dù sống có ðôi. Russ và Jenni Ewald là hai ngýời tù của âm thanh nhý vậy. Cả hai ngýời ðều bị ðiếc sau một cõn bệnh meningitis. Russ vào nãm 3 tuổi và Jenni nãm 1 tuổi. Họ lấy nhau mà chẳng bao giờ nghe ðýợc những lời âu yếm trao nhau. Họ “nghe” nhau và “nghe” ngýời khác bằng cái khả nãng mà họ phải học: nhìn vào cái mấp máy của môi ðể suy ðoán lời nói, hoặc dùng ngôn ngữ ra hiệu bằng tay, hoặc dùng máy nghe. Nhýng máy nghe lại rất hạn chế vì nó chỉ giúp họ nhận ðýợc những âm thanh nhạt nhòa và thýờng là vô nghĩa. Cho tới tháng 4 nãm 2004, Jenni mới ðýợc cấy một thiết bị nghe mới: thiết bị cochlear. Sáu tháng sau, Russ cũng ðýợc cấy thiết bị này. Lần ðầu tiên kể từ khi thành vợ chồng 4 nãm trýớc ðây, Russ mới ðýợc nghe vợ nói câu ðầu tiên, câu mà ðáng lẽ họ ðã nghe ðýợc nhau từ những ngày ðầu tình nhân: “Em yêu anh!”. Cochlear là một thiết bị ðiện tử ðýợc cấy vào dýới da, sau và trong lỗ tai. Nó làm cho các thần kinh nghe hoạt ðộng lại ðể ðýa âm thanh lên não. “Khi não nhận ðýợc âm thanh, nó phải hình dung ra phải làm gì với những âm thanh mới này” Nhà thính giác học Candace Blank của Trung Tâm Y Khoa Ðại Học Ewalds và Loyola cho biết nhý vậy. “Tình trạng giống nhý ngýời ta nghe một ngoại ngữ và phải học thứ ngoại ngữ ðó”.
Các nhà khoa học dĩ nhiên chýa hài lòng với thiết bị này, họ phải làm hõn thế nữa. Hai nhà khoa học K. Grosh và R. White thuộc Ðại Học Michigan ðã tạo ra ðýợc phiên bản silicon ốc tai nhân tạo gần giống nhý ốc tai thiên nhiên. Ốc tai là một bộ phận then chốt giúp con ngýời có thể nghe ðýợc. Nó nằm sâu trong tai của chúng ta, có nhiệm vụ chuyển tải sóng âm thành các xung lực ðiện ðể não bộ có thể hiểu ðýợc chúng. Ốc tai nhân tạo này có thể ðo ðýợc tần số âm thanh ở mức týõng tự nhý ốc tai tự nhiên tuy không phân biệt ðýợc âm thanh ở mức hoàn hảo nhý ốc tai tự nhiên.
Ốc tai nhân tạo vẫn chýa là… tự nhiên. Khoa học muốn ði xa hõn thế nữa. Họ tìm cách phục hồi lại những khiếm khuyết của những ngýời ðiếc bằng chính ðôi tai của họ. Cũng tại Ðại Học Michigan, các nhà khoa học, sau 11 nãm nghiên cứu, ðã phục hồi thành công khả nãng thính giác của ðộng vật có vú là chuột lang bằng liệu pháp gen, mở ra triển vọng khôi phục thính giác của những ngýời khiếm thính. Họ chú trọng vào tế bào lông thính giác nằm trong ốc tai. Ðây là những tế bào cực kỳ nhậy với âm thanh. Họ ðã cấy gen Atoh1, có tác dụng ðiều khiển sự phát triển của tế bào thính giác, vào các tế bào biểu mô nằm bên trong tai những con chuột lang có các tế bào lông thính giác ðã bị phá hủy. Bằng các tác ðộng sinh học, các tế bào biểu mô này phát triển thành các tế bào lông thính giác và chuột thí ngiệm ðã phục hồi ðýợc hoàn toàn thính giác bị tổn thýõng.
Không bị ðiếc nhýng nghe vẫn výớng víu, lý do thuộc về vệ sinh. Một anh bạn của tôi cứ than thở sao tai nghe không rõ, âm thanh nhiều khi hụt hẫng. Ði bác sĩ thử coi! Có khi màng nhĩ bị lủng không chừng! Tôi nhớ tới nhạc sĩ Hùng Lân thời ông ðang tu nghiệp tại Hoa Thịnh Ðốn. Ðó là vào nãm 1967, ông ðýợc ði tu nghiệp về phát thanh học ðýờng do Trung Tâm Học Liệu cử ði. Sang tới Mỹ ông ði khám tai vì trýớc ðó ông cảm thấy tai nghe không rõ. Nhạc sĩ mà tai có vấn ðề thì khốn khổ biết chừng nào. Khám mới biết là màng nhĩ tai ông bị một lỗ thủng nhỏ. Họ vá lại. Nghe ngóng ngon lành. Ông cứ xuýt xoa là gặp vận may quá là may! Anh bạn tôi màng tai vẫn tốt nhýng ráy tai ðã che lấp hệ thống nghe của anh. Bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng lôi ra cả ðống cứt ráy tai. Tai anh ðỏ lên, không phải vì bác sĩ nắm mạnh quá, mà vì… ngýợng! Lấy ráy tai, thích thú chứ! Ðó là cái thú ðýợc mệnh danh là ðệ ngũ khoái! Gặp ðýợc tay thợ hớt tóc có tài vặt lấy ráy tai nhý mõn trớn, thú hết biết. Nhà vãn Hoàng Hải Thủy ðã có cái may mắn này. Theo nhà vãn Nguyễn Thụy Long kể trong “Hồi Ký Viết Trên Gác Bút” thì: “Bạn tôi, anh Hoàng Hải Thủy có một thú ðam mê là ðýợc lấy ráy tai. Nghe danh ở ðâu có anh thợ cạo lấy ráy tai giỏi ðạt nghệ thuật anh phải mò tới lấy ráy tai bằng ðýợc. Anh ðã kể cho tôi nghe một chuyện rằng ở Hải Phòng có một anh thợ cạo lấy ráy tai siêu hạng. Ngày chia ðôi ðất nýớc, chỉ còn một ngày nữa Hải Phòng tiếp thu, thuộc về chính quyền miền Bắc, anh cũng mò ðến nhờ anh thợ lấy bằng ðýợc một vẩy tai cuối cùng còn mắc ở tận hốc tai trong cùng. Có vậy anh mới ðành lòng xuống tàu vào Nam.” Lấy ráy tai nó mê ly nhý thế, ðành ðoạn sao ðýợc. Ngày nay, ði hớt tóc ở Saigon còn mê ly gấp bội. Bạn cứ tới ðýờng Trần Não (Trần Não là ai, ở vào chỗ nào, tôi mù tịt!), nõi có khá nhiều tiệm hớt tóc bình dân. Thợ hớt tóc là các cô gái trẻ ðẹp. Ðặc ðiểm của các cô thợ hay týõi cýời, rất ðon ðả chiều khách này là các cô không có kéo hớt tóc. Hớt tóc mà không có kéo bộ dùng nhíp mà nhổ tóc hay sao? Ðâu có, vì các cô cũng không hớt tóc tuy rằng rõ ràng họ làm trong tiệm hớt tóc. Các cô chỉ biết gội ðầu, cạo mặt, nhổ tóc bạc và lấy ráy tai. Một phóng viên ðã ði thực tế mô tả cái ðệ ngũ khoái nhý sau: “Xong công ðoạn cạo mặt, cô gái ðeo lên ðầu một chiếc ðèn pin, kéo ghế ngồi sát vào tôi rồi thì thầm: “Anh nằm im cho em ráy tai. Buồn ngủ thì anh cứ ngủ ði nhé, em làm nhẹ lắm!” Ðúng nhý lời cô gái nói, tôi bắt ðầu lạc vào “mê hồn trận”… Ðiều khác biệt trong cách ráy tai tại những tiệm này so với những tiệm hớt tóc khác (theo ðúng nghĩa của hớt tóc) thì dụng cụ ráy tai chỉ có một chiếc móc cán dài và một chiếc chổi lông thỏ mà thôi! Và các cô cũng ðâu có ý ðịnh làm sạch tai, hõn nữa có các vị khách ngày nào cũng ðến thì lấy gì mà…ráy?”
Dân Saigon cần làm sạch tai ðể nghe cho rõ, dân Hà Nội còn cần nghe rõ hõn nữa. Bởi vì ði ra phố mà không nghe rõ tiếng còi xe thì chỉ có về… nhà xác. Xe cộ toàn do những anh hùng xa lộ ðiều khiển. Những anh này vốn coi khinh các ðồng bào không có xe hoặc cýỡi xe nhỏ chỉ có hai bánh. Còi một tràng, không nghe thì kệ xác chúng bay, ông cứ ði. Dân Hà Nội, ngoài các bệnh sợ mãn tính từ trýớc tới giờ nay lại ðeo thêm một nỗi sợ mới: sợ tiếng còi xe! Còi ở ðâu ra mà lắm thế? Thýa ở phố Hàng Còi! Phố Hàng Còi? Ba mýõi sáu phố phýờng ðâu có phố nào mang cái tên… la làng nhý vậy! Ðừng có la! Ðây là con phố tự phát nằm trên ðoạn phố Huế từ ngã tý Trần Khát Chân ðến ngã tý Nguyễn Công Trứ ðã ðýợc dân chõi xế tự ðộng ðặt tên là phố Hàng Còi. Ðoạn ðýờng dài chýa ðầy một cây số này có tới vài ba chục cửa tiệm treo lủng lẳng ðủ thứ còi. Có tới 90% loại còi bán ở ðây thuộc loại cấm sử dụng vì chúng phát ra những âm thanh rất chói tai: cái thì trầm bổng nhý còi xe tải nặng, cái thì gấp gáp chói lói hoặc rúc lên nhý chó sủa, cýời sằng sặc nhý ma làm. Nhýng những loại còi quỷ quái này nay cũng… hết ðát rồi. Còi bây giờ phải là còi ủ! Còi ủ? Ðó là thứ còi hú dành quyền ýu tiên thýờng chỉ dùng cho các xế cảnh sát, chữa lửa, cứu thýõng… Dân chõi xế Hà Nội, nếu ðúng là dân chõi, nghĩa là có máu liều ðiếc không sợ súng mới dám chõi còi ủ. Lâu lâu hú lên một cái cho dân tình giật mình tránh ra cho ta ði. Vui một ðiều là những xe chõi còi ủ thýờng là xe của các ông to không có quyền ýu tiên nhýng tự cho mình cái quyền ðó ðể lấy le! Trên các ðýờng quốc lộ thì càng ủ bạo nữa. Ủ ðể dọt nhanh nhýng ủ cũng là ðể výợt qua những ðoạn ðýờng có thu tiền mà không phải móc ví!
Tiếng ðộng quá ồn ào luôn luôn là kẻ thù của lỗ tai, dù lỗ tai có ðýợc lấy ráy hay không. Không riêng gì lỗ tai, con ngýời có những phản ứng không ngờ ở miệng khi sống giữa môi trýờng ồn ào. Mà ðiều này chỉ xảy ra với các bà thôi. Các bà làm việc trong không gian nhiều tiếng ðộng ðã phản ứng tự nhiên bằng cách ãn lấy ãn ðể bắp rang, chocolate, chips hoặc bất cứ thứ ðồ ãn nào ðể trýớc mặt. Mà khi ðã hết ồn ào, các bà vẫn cứ tiếp tục nhón thức ãn bỏ vào miệng. Ðó là kết quả cuộc khảo sát do bà Laura C. Klein , giáo sý Ðại Học Penn State thực hiện. Tệ hõn nữa là các bà cứ nhè những ðồ ãn ngọt và béo mà ðớp. Phì nộn là cái chắc!
Âm thanh, chúng còn nhiều tội lắm. Nhý chiều tối, cõm nýớc xong, vợ chồng tụ họp trong phòng sinh hoạt, ngồi cạnh nhau mà mỗi ngýời một thú giải trí, chồng ðọc báo, vợ coi phim Hàn Quốc. Ðề huề biết mấy! Nhýng ông chồng ðọc báo mà tiếng phim bộ của bà vợ cứ ồn ào bên tai, khó chịu chứ. Ðầm ấm chi nổi! Làm sao chừ? Có tôi! Ông E. Norris giõ tay làm việc… thiện. Ông sáng chế ra một hệ thống âm thanh siêu âm, tiếng Mỹ gọi là HyperSonic Sound. Hệ thống âm thanh này không dùng loa ðể phát mà chuyển âm thanh bằng chùm sóng âm hội tụ có tốc ðộ nhanh hõn 5 lần sóng âm thanh mà, với tai thýờng, con ngýời không thể nghe ðýợc. Bà vợ ðýợc nhận sóng siêu âm của dạng âm thanh này nên có thể nghe và âm thanh ði vào tai bà nhý âm thanh tự nhiên xuất hiện trong ðầu. Ông chồng cứ thảnh thõi ðọc báo, tai tiếc chẳng rộn ràng chi.
Ông Ivan Moran ở thành phố Montreal của tôi thì chẳng có ðýợc sự thảnh thõi ðó. Ông bị ðiếc nặng chẳng nghe thấy gì. Qua ðýờng mà lớ ngớ không nghe thấy tiếng ðộng có ngày bị xe cộ hỏi thãm. Ông ðýợc nhà nýớc cung cấp cho một chú chó dắt ðýờng. Ông có giấy chứng nhận ðýợc dùng chó, con chó lại ðeo lủng lẳng tấm bảng “Chó Dắt Ðýờng” màu da cam nổi bật ai cũng nhìn thấy. Vậy mà ông gặp rắc rối. Số là ông dắt chó lên xe buýt là bị bác tài ðuổi xuống. Không phải một lần mà tới 66 lần trong 2 nãm vừa qua. Xe buýt chỉ nhận chở chó dắt ðýờng chứ không chở chó thýờng. Thì chó của ông Ivan là chó dắt ðýờng chứ gì nữa. Các bác tài không cần nhìn chó mà nhìn vào mắt ông Ivan. Mắt mở thao láo thế kia thì cần gì chó dắt ðýờng! Không ai nghĩ là ông cần chó dắt ðýờng vì bị mù… tai! Ông gửi thý phản ðối. Công Ty xe buýt gửi 8 thý xin lỗi và ðoan chắc sự việc sẽ không xảy ra nữa. Nhýng sự việc cứ xảy ra khiến ông phải ðâm ðõn kiện lên tới Ủy Ban Nhân Quyền của Tỉnh Bang Quebec. Ông cho rằng ông ðang tranh ðấu cho hai thứ quyền: quyền của ngýời ðiếc và quyền của ngýời da màu. Bởi vì ông cũng nghĩ là vì da ông không trắng nên ông mới bị làm khó dễ nhý vậy. Sự phiền phức ðáng giá bao nhiêu? Ông ðòi bồi thýờng 280 ngàn ðồng vì những tổn hại tinh thần ông phải gánh chịu!
Luật sý Harry Pierre-Etienne, cũng da ðen nhý ông Ivan Moran, thì mù thật. Ông là Luật Sý khiếm thị duy nhất từ trýớc tới nay của Luật Sý Ðoàn ở Montreal. Ông gốc ở Haiti, di cý qua Montreal nãm 17 tuổi, lúc mắt ông bị yếu rất nhiều. Khi ông thấy mắt càng ngày càng mờ ði, ông vội ghi tên vào Viện Braille ở Longueuil. Ông nghĩ tới việc học ngành tẩm quất hay xýớng ngôn viên ðài phát thanh nhýng một tai nạn ðã khiến ông theo ngành Luật. Nãm ông 22 tuổi, mắt mù, ông chạy theo cô em ðể kịp chuyến xe buýt, chiếc máy Braille dành cho ngýời mù ông xách trên tay va vào một chiếc xe ðậu nửa trên lề nửa dýới ðýờng. Ông gọi cảnh sát. Cảnh sát làm biên bản. Trong khi nói chuyện với cảnh sát, ông vung tay diễn tả. Ông cảnh sát khó tính bảo ông ðừng vung tay mạnh quá vì nhý vậy là có cử chỉ ðe dọa. Ông tức mình cãi lại: chỉ có luật cấm xe ðậu trên lề ðýờng chứ không có luật cấm vung tay! Ông bèn ði học Luật. Việc học của ông khó khãn nhýng nhờ gia ðình và bạn bè giúp ðỡ nên ông hoàn tất chýõng trình học. Một cô trong số bạn bè này ngýỡng mộ ý chí của ông nên bằng lòng làm vợ ông. Nãm 1986, lúc ông 31 tuổi, ông gia nhập Luật Sý Ðoàn. Ông nhất ðịnh coi nhý mình không mù. Ông từ chối dùng gậy và mãi tới nãm 1997 ông mới chịu dùng một chú chó dắt ðýờng. Lý do? Ông… phiếm: “Ai cũng hỏi tôi là tôi mù bẩm sinh hay do tai nạn. Thật chán! Từ ngày có con chó, ngýời ta chú ý tới con chó nên không hỏi những câu hỏi lẩm cẩm nhý vậy nữa!” Làm sao ông tự lực cánh sinh nhý vậy ðýợc? Ông nhìn bằng… tai! Ông ðạp xe theo xe của con ngoài ðýờng bằng cách nghe tiếng ðộng. Ông gài vào bánh xe của con một miếng vải cứng và nghe theo tiếng ðộng ðó mà ðạp xe theo con. Trong nhiều nãm ông ðạp xe với con ngoài ðýờng phố nhý vậy. Mới ðây, trong một phiên xử, ông chánh án ra lệnh khai mạc, với tý cách luật sý của bị cáo, ông ðứng dậy lễ phép nói: “Thýa Ngài, bị cáo chýa tới!” Mọi ngýời nhìn vào chỗ của bị cáo. Trống trõn! Ông Chánh Án Jean Pierre Lortie chữa thẹn, nói: “Tôi chỉ muốn thử xem ông có cố ý muốn ðùa với chúng tôi không!” Từng ấy cặp mắt sáng bình thýờng không bằng cái tai nghe của một ngýời mù!
Cái tai nó nghe ðýợc nhiều chuyện dữ!
05/2005
Song Thao