Post by Huu Le on Sept 7, 2007 1:02:39 GMT 9
HÃNG
Song Thao
Con bọ xít, tôi biết từ thuở ấu thõ. Ðó là một loại côn trùng, hình dạng xấu xí, màu sắc ảm ðạm, hôi thì hết biết. Chạm tay vào nó, ngón tay hãng lên mùi hôi. Giết nó chết, mùi hãng bốc lên còn bạo hõn nữa. Hung hãng con bọ xít, dễ hiểu! Nhýng còn hãng tiết vịt thì tại sao? Tiết canh vịt, ãn tới ðâu, lục phủ ngũ tạng nở ra tới ðó. Ngon hết biết. Tiết vịt ðã theo chân chúng ta ra tới hải ngoại. Nõi nào có ðông ngýời Việt, nõi ðó có tiết canh vịt. Thành phố tôi ở cũng có tiết canh vịt, tuy không ê hề nhý ở Little Saigon. Tiết canh vịt, chõi thêm một ly ðế hay một chai la ve, mềm cả môi miệng. Có hãng chỗ nào ðâu? Cắt tiết vịt, nhổ mớ lông ở cổ, nắn nắn cho ðúng mạch máu cổ, cứa lýỡi dao sắc lẻm, tiết phọt ra có vòi. Vịt có hung hãng dẫy lên cũng là chuyện thýờng. Nhýng ðầu, cánh, chân ðã bị bàn tay con ngýời khóa hết, cái dẫy cuối ðời cũng chỉ nhẹ nhàng nhý một cái rýớn mình. Hãng chỗ nào ðâu? Tức khí, mở từ ðiển ra tra, cũng chỉ nhận ðýợc lời ghi ngắn gọn: sôi nổi bồng bột trong chốc lát (hàm ý châm biếm). Con vịt vẫn còn ngõ ngác không hiểu tại sao nó lại sa vào chốn hung hãng này!
Hung hãng là sao? Trên chuyến bay số TS 175 của hãng hàng không Air Transat bay từ San André Island, thuộc Colombia, tới Montréal mới ðây, bọ xít ðã bay ra. Chuyến bay dài gần 7 tiếng ðồng hồ, chỉ còn khoảng một tiếng nữa thì hạ cánh, hai bọ xít cái bỗng... hãng! Sau bữa ãn, một bà gục ðầu trên bàn ðể khay trýớc mặt ngủ. Bà ngồi ghế trên, cũng buồn ngủ, ngả ghế ra sau nằm. Chiếc bàn ðể khay của bà ngồi sau dính vào lýng ghế của bà ngồi trýớc. Bà ngủ trên bàn ðể khay bỗng bị ðập ðầu, hét toáng lên, chửi bà ngồi trên. Bà ngồi trên chửi lại. Hai bà gang miệng ra hợp tấu hết mức. Một bà thuộc một ðoàn du lịch gồm 40 ngýời ði chung nên ðýợc ðoàn này hỗ trợ gây nên một cái... chợ. Phi công hoảng hồn trýớc tình trạng rối trật tự vội ðiện báo về cho trạm không lýu Montréal thông báo máy bay có thể phải hạ cánh khẩn cấp sớm hõn. Cuối cùng, nhờ sự can thiệp tích cực của phi hành ðoàn, tình thế tạm lắng dịu, máy bay ðáp xuống an toàn. Hai con bọ xít cái, một 19 tuổi một 25 tuổi, không ðýợc an toàn. Họ bị truy tố ra Tòa về tội có những hành ðộng ðe dọa tính mạng ngýời khác. Bộ Trýởng Vận Tải Canada Jean Lapierre, nhân dịp này, ðýa ra lời cảnh cáo các hành khách ði máy bay, nếu có những hành ðộng gây nguy hiểm cho khả nãng ðiều khiển phi cõ của phi hành ðoàn sẽ bị khép vào tội hình!
Hung hãng là sao? Ngày 9 tháng 12 vừa qua, chuyến bay của hãng hàng không United Airlines ðã hạ cánh xuống phi trýờng Tân Sõn Nhất ðánh dấu lần ðầu tiên, sau 30 nãm gián ðoạn, máy bay thýõng mại Mỹ trở lại Việt Nam. Nhân biến cố này, phóng viên ðài BBC ðã gọi ðiện thoại về phỏng vấn Tổng Giám Ðốc Hàng Không Việt Nam Nguyễn Xuân Hiển. Phóng viên hỏi: “Mỹ ðã bay chuyến ðầu tiên vào Việt Nam, liệu Hàng Không Việt Nam có tính mở chuyến bay qua Mỹ không?” Ông Hiển trả lời cộc lốc: “Tôi không muốn!”. Phóng viên BBC hỏi dồn: “Phải chãng Việt Nam sợ vấn ðề cạnh tranh?” Ông Hiển hãng tiết vịt: “Sao anh lại ãn nói thiếu vãn hóa thế, sao lại bảo là tôi sợ? Anh ra khỏi nýớc lâu nên nói thiếu vãn hóa!”. Và ðể dọa anh phóng viên, ông Hiển thêm: “Anh nhớ rằng tôi ðang ghi âm cuộc nói chuyện này ðó nhé!” Ðó là cung cách của một con bọ xít chýa thức tỉnh trong thế giới vãn minh!
Hung hãng là sao? Trong truyện ngắn Những Ngýời Ngủ Muộn, nhà vãn Trang Châu ðã vẽ ra một con bọ xít tên Hợp, nguyên Trung Úy ngày xýa. “Hợp chỉ có tài chỉ tay nãm ngón. Tính nó lại ðộc tài và cộc. Thêm vào ðó nhậu một tí vào là hay to tiếng gây gổ. Thất thế nhýng nó không chịu lép vế. Không còn mang lon nó vẫn không bỏ cung cách của một ông sĩ quan chuyên ra lệnh và không ngừng coi vợ nhý một thýợng sĩ thýờng vụ. Cho ðến một hôm vợ nó quá mệt mỏi lớn tiếng chỉ trích con ngýời vô tích sự của nó. Hợp nổi ðóa ðánh vợ. Bất ngờ có anh chàng Ấn ðộ hàng xóm cao bự bất bình vì chuyện hành hung ðàn bà nhảy vào can thiệp. Nó giận dữ bỏ ði. Rồi khi nguôi giận tính trở về thì ðã muộn. Vợ nó ðã ðâm ðõn xin ly dị. Và anh chàng Ấn Ðộ hào hiệp ðã nhảy vào thế chỗ của nó.”( Vãn Học, số 222, tháng11 và 12/2004).
Hung hãng là sao? Trên xa lộ trong giờ tan sở, tôi ðang lái xe về nhà. Ðýờng kẹt cứng, nhích từng chút. Tôi chớp ðèn ðổi lane tính ra exit. Anh Tây lái xe trên xe tôi cũng chớp ðèn. Chiếc xe tải cồng kềnh phía lane bên phải vừa chạy qua xe tôi. Tôi vội lách sang nhýng cũng giữ tốc ðộ chậm lại nhýờng cho xe trên ra trýớc mặt xe tôi. Anh Tây lách qua rồi thắng gấp trýớc xe tôi. Tôi vội thắng lại, týởng có chuyện gì trýớc mặt. Phóng nhanh ðýợc vài thýớc anh Tây lại thắng gấp. Tôi lại phải vội thắng theo. Cứ nhý vậy vài lần, tôi mới vỡ lẽ ra là anh ấy tức vì tôi dám lách xe ra trýớc anh ta. Tôi bóp còi lia lịa cho anh chấm dứt cái trò nguy hiểm ti tiện ấy ði. Anh quay kính xe, trừng mắt nhý muốn nuốt sống tôi rồi mới ði ðứng ðàng hoàng lại. Nếu anh ấy hung hãng hõn, mở cửa xe býớc ra, chắc sẽ có chuyện. Nhýng chắc cũng chẳng có chuyện gì ðâu, vì anh Tây cao to hõn tôi nhiều! Hung hãng cỡ ðó chứ hung hãng nữa tôi cũng nhýờng!
Ðời sống thýờng thản nhiên bầy ra cho chúng ta những ðiều bất nhý ý. Nhý khi ðang lái xe trên xa lộ, một anh chàng hung hãng phóng xe nhý bay, ðổi lane lia lịa, cúp ðầu xe chúng ta. Hay chúng ta ðang vội tới một cuộc hẹn quan trọng, một cuộc phỏng vấn xin việc làm, mà ðýờng xá bị kẹt, xe cộ nhích từng chút, biết bao giờ mới tới nõi hẹn? Hoặc chúng ta ðang xếp hàng trả tiền trong một siêu thị, bỗng một khách hàng chen ngang vào tính tiền trýớc, tức khí chứ! Chúng ta thýờng dễ nổi xung trýớc những ðiều mà chúng ta cho là... khiêu khích ðó. Nếu trong ngýời chúng ta, tiết vịt ðã có sẵn, chúng ta phản ứng liền. Phóng xe theo rýợt, cúp ðầu chiếc xe hỗn láo kia lại; luồn lách, bóp còi, lầu bầu chửi thề luôn miệng trong biển xe bị kẹt; hoặc nắm áo anh chàng vô trật tự không chịu xếp hàng kia kéo lại! Nhiều khi bầu máu nóng bốc lên sôi sùng sục, chúng ta không kiểm soát ðýợc lời nói, cử chỉ của chúng ta, khiến dễ výợt quá lằn mức, nhiều phần sẽ ðýợc giao du với cảnh sát. Phiền!
Muốn khỏi phiền, chúng ta cần tự chế. Nhà tâm lý học Richard Driscoll cho rằng có nhiều ngýời nổi giận nhýng không hề nhận ra tại sao mình giận. Nộ khí sung lên, mặt mũi cãng cứng, chửi vung xúc xích, miễn sao cho hả cõn giận của mình là ðýợc. Nếu tạm dẹp ðýợc anh Trýõng Phi nóng tính trong ngýời, tự hỏi thầm vài câu hỏi sau ðể biết mình ðang giận tới ðâu. Mình có thýờng xuyên có cảm giác nhý mình bị ngýời khác ngýợc ðãi không? Mình có thýờng cho rằng những chuyện xảy ra chung quanh là do ngýời ta cố ý nhắm vào mình không? Mình có hay than phiền không? Mình có hay thổi phồng mọi chuyện một cách quá ðáng không? Trả lời ðýợc những câu hỏi này, nhiều phần nguyên do khiến mình hung hãng bất tử ðã ló rạng. Biết ðýợc nguyên do, nếu bạn thành thật với mình, thì có khi sự tức giận ðã ði chỗ khác chõi rồi! Lúc ðó bạn ðã có ðủ bình tĩnh ðể sẵn sàng nói chuyện với ngýời mình giận. Có ðối thoại vấn ðề sẽ ðýợc giải quyết một cách suông sẻ trong thân tình.
Một trong những lý do khiến một ngýời dễ hung hãng là tự cho cái tôi to quá. Tôi chỉ biết tôi, mọi ngýời khác là thứ yếu. Tôi muốn thế này, tôi muốn thế kia, ngýời khác phải chiều theo ý tôi. Những ngýời nghĩ nhý vậy luôn luôn vác mặt lên trời, kênh kiệu với những ngýời khác. Những con sâu cái kiến chung quanh chẳng coi ra cái thá gì. Ta muốn dày xéo lúc nào thì dày xéo, chẳng phải quan tâm tới những thứ bèo bọt này.
Tiền bạc cũng dễ làm con ngýời tự ðýa mình lên cao hõn ngýời khác. Tôi có tiền, tôi sang trọng, hà cớ gì tôi phải xếp hàng chung với những ðứa rớt mùng tõi chung quanh tôi? Nhýng có bao giờ bạn nghĩ lại chút xíu. Tiền bạc là thứ ở ngoài con ngýời mình. Nó không thay thế ðýợc nhân cách. Nó cũng không ở với chúng ta lâu bền ðýợc. Có ðó nhýng nó bỏ chúng ta ra ði lúc nào không biết. Lại nữa, nhý thế nào là nhiều? Tôi có một, nhiều ngýời có trãm, có ngàn, vội võ cái hão huyền làm mày làm mặt làm chi?
Hung hãng là cách rýớc tật bệnh vào ngýời. Theo một nghiên cứu của Ðại Học Harvard thì, ở nam giới, ngýời thýờng xuyên nổi sung sẽ có nguy cõ mắc bệnh tim mạch cao gấp ba lần những ngýời ðằm tính. Nõi phụ nữ, những cuộc cãi vã tóe lửa với ngýời khác sẽ làm tãng kích thích tố và làm giảm sự miễn dịch trong cõ thể. Ðiều này làm họ dễ mắc bệnh ung thý hõn.
Hung hãng, nó nhý một cái van xả khiến các kích thích tố tàn phá hệ tuần hoàn và hệ thống miễn nhiễm của con ngýời. Khi ta hung hãng giận dữ quá mức, tuyến thýợng thận sẽ tiết ra adrenalin và cortisol nhiều hõn mức bình thýờng. Hai hormone này sẽ làm cho nhịp tim ðập mạnh, huyết áp tãng nhanh, hệ thống miễn dịch yếu ði. Hormone tãng quá mức cũng khiến tiểu huyết cầu trong máu kết thành khối và chất béo ði vào máu trong cõ thể. Lúc ðó nãng lýợng dý thừa không ðýợc sử dụng tới, gan sẽ chuyển hóa chất béo thành cholesterol. Chất này tãng quá mức sẽ ðóng mảng trên ðộng mạch, dần dần theo thời gian nó là hiểm họa gây ra bệnh tim mạch. Các nghiên cứu cũng cho thấy tình trạng này sẽ càng trầm trọng hõn với những ai luôn luôn có thái ðộ thù ðịch với những ngýời chung quanh.
Lởn vởn quanh chúng ta hàng ngày có những khuôn mặt bao nhiêu gân trong ngýời dồn hết lên mặt, bao nhiêu máu trong ngýời biểu tình trên má, cổ nhý có một cái ðai sắt ðóng cứng làm mặt vênh lên. Trông không khá ðýợc. Họ chiếm khoảng 20% trong số nhân loại quanh chúng ta. Số 20% khác là những ngýời thuộc loại hiền lành. Số còn lại thì làng nhàng bậc trung. Làm sao chúng ta có thể biết ðýợc mình có thuộc 20% số ngýời luôn muốn cà khịa với cuộc ðời chung quanh kia?
Theo ông Redford Williams, Giám Ðốc cõ quan Behavioral Medecine Research Center thuộc Duke University Medical Center ở North Carolina, thì những ngýời dễ nổi giận hay có những trạng thái thông thýờng sau ðây: ðộc tài, bi quan, hung hãng, cay ðộc, khích bác, nhạo báng, hay nghi ngờ và không tin týởng ngýời hay việc làm của kẻ khác. Những anh bọ xít này thýờng dýõng dýõng tự ðắc muốn hành ðộng, ðối xử với ngýời khác sao cũng ðýợc. Ngýời khác phải lép vế. Cùng với cõn giận, họ càng lúc càng nâng mình lên cao, lên tới không biết dừng lại ở mức nguy hiểm.
Muốn ðýợc an toàn, tất cả mọi ngýời cần phải học cách làm sao ðể ðối phó với cõn giận. Dĩ nhiên, bầy tỏ hay kiềm chế sự tức giận ðều không tốt cho sức khỏe. Theo các chuyên viên tâm lý thì trýớc tiên chúng ta phải biết chế ngự cảm xúc của mình ðể làm thế nào cho không nổi nóng. Qua một nghiên cứu mới ðây ở Stockholm, Thụy Ðiển, với 5700 ngýời, cả nam lẫn nữ giới, từ 15 ðến 64 tuổi, ngýời ta ghi nhận rằng nếu những nhân viên có thể giải quyết một cách cởi mở với chủ nhân về cách ðối xử bất công khi ðã giữ ðýợc bình tĩnh thì họ ít bị huyết áp cao so với những ngýời tự tức tối hay giận dữ ðể sa vào tình trạng hung hãng.
Trong một cuộc nghiên cứu khác ðýợc công bố trên tạp chí Health Psychology vào nãm 2000, những bệnh nhân bị ðau tim ở Canada sau khi tham dự lớp huấn luyện cách kiềm chế cõn giận dữ thì huyết áp của họ giảm xuống rất nhiều.
Phýõng cách cổ ðiển ðể kiềm chế con bọ xít trong ngýời vẫn là ngừng lại, ðếm từ 1 ðến 10, uống một ly nýớc lạnh và ra ngoài ði bộ. Máu tiết vịt trong ngýời sẽ dịu xuống, mọi sự sẽ nhẹ nhàng ði, con ngýời sẽ bình tĩnh, suy nghĩ và ðánh giá lại mọi việc. Cõn bão bỗng nguội ði thành một cõn mýa nhỏ, ýớt mình chút ðỉnh, có chết con vịt nào ðâu!
Ðồng nghiệp của tôi có một anh võ sĩ nghiệp dý. Anh hay chỉ cho các ðồng nghiệp bằng cách biểu diễn những cú ðấm nhanh lẹ và chính xác vào khoảng không trýớc mặt. Có lần tôi nửa ðùa nửa thật hỏi Jean là có khả nãng ðánh ðấm nhý vậy chắc dễ ðýa con ngýời tới sự hung dữ lúc nào cũng muốn ðè bẹp ngýời khác. Anh cýời bảo không phải vậy ðâu. Khi mình có một sức mạnh, mình tự tin hõn và dễ nhân nhýợng với ngýời khác hõn. Nghe vậy thì biết vậy nhýng tôi ðã quan sát lối sống của anh. Thấy anh khá ích kỷ. Anh không cần biết ðến ngýời chung quanh. Anh hành ðộng nhý một ngýời muốn mọi ngýời phải công nhận cái vị trí biết nhả những cú ðấm của anh. Qua anh, tôi vẫn không xóa bỏ ðýợc ý nghĩ võ ðài chỉ là nõi ngýời ta ðýợc trả tiền ðể bán cái hung hãng trong sự cổ võ của những ngýời thích bộc lộ cái man dã trong con ngýời mà họ cố giấu giếm trong cuộc sống thýờng nhật. Ðó không phải là một môn thể thao nhý những môn thể thao khác.
Nghĩ nhý vậy nên tôi rất tò mò khi ðọc bài Ðấm bốc Và Giảng Ðýờng Ðại Học của Giáo Sý Gordon Marino trên mạng Talawas, Ông là một giáo sý khá ðặc biệt: ông vừa giảng dậy triết học trên Ðại Học vừa dậy ðánh bốc. Ông bị các giáo sý khác chỉ trích vì “làm sao một ngýời mang chí hýớng phát triển trí tuệ lại dính dáng tới một thứ thể thao mà học sinh ðấm vỡ óc nhau?” Ðể... giải ðộc, ông lý luận là “ ra ðấm và chịu ðấm giúp anh cảm thấy an toàn hõn trong cuộc ðời, và rằng ngýời nào không dễ bị kẻ khác ðe dọa thì nói chung ít ðe dọa kẻ khác hõn”. Gordon ðýa ra một khuôn mặt tiêu biểu: võ sĩ hai lần ðoạt giải vô ðịch hạng nặng George Foreman. Ông này là một nhà kinh doanh thành công, một võ sý ðấm bốc và là một mục sý. Khi ðýợc hỏi: “Làm sao ông có thể thỏa hiệp giữa việc dạy bọn trẻ quãng ra một cú ðấm nốc-ao với lời dạy của Giêsu rằng chúng ta nên chìa má bên kia ra?” thì ông cýời khùng khục giải thích:” Ðể thành công trên võ ðài anh phải ðiều khiển ðýợc cảm xúc của anh- nó gồm cả giận dữ nữa. Và những ðứa trẻ nào theo ðuổi nó ðến cùng thì ít hung bạo hõn khi chúng býớc vào ðây”.
Hóa ra ðánh ðấm nhau máu me tùm lum lại là một cách huấn luyện ðể dẹp bớt cái anh hung hãng ði. Nghịch lý này chắc phải có thời gian tôi mới tiêu hóa ðýợc. Tôi vẫn thích lối dậy con ngýời dẹp cái hung hãng của Luân Lý Giáo Khoa Thý hõn. Chúng ta thử ðọc bài “Tính tức giận”.
“Khi ta nói ðiều gì, hay làm việc gì, ta phải giữ mình, ðừng có nóng nảy, tức giận. Tức giận lên thì thýờng quên mất cả lẽ phải, và có khi sinh ra làm xằng. Tiểu dẫn: Ðinh ra chõi ngoài výờn, thấy ở bụi cây có cái hoa ðẹp, chạy lại hái, ðể vào mũi ngửi. Chẳng ngờ có con ong ở trong hoa, ðốt ngay vào cằm, rồi bay ði mất. Ðinh tức giận ðuổi ðánh con ong. Bỗng thấy gần ðấy có tổ ong, càng giận thêm, liền lấy hòn ðá ném vào giữa tổ. Ðàn ong bay ra, xúm lại ðốt Ðinh sýng cả mặt. Ấy cũng vì tức giận mà thành phải chịu ðau.”
Bài dậy cho các học sinh lớp Ðồng Ấu, nhýng có lẽ ngýời lớn học cũng ðýợc!
Song Thao
Song Thao
Con bọ xít, tôi biết từ thuở ấu thõ. Ðó là một loại côn trùng, hình dạng xấu xí, màu sắc ảm ðạm, hôi thì hết biết. Chạm tay vào nó, ngón tay hãng lên mùi hôi. Giết nó chết, mùi hãng bốc lên còn bạo hõn nữa. Hung hãng con bọ xít, dễ hiểu! Nhýng còn hãng tiết vịt thì tại sao? Tiết canh vịt, ãn tới ðâu, lục phủ ngũ tạng nở ra tới ðó. Ngon hết biết. Tiết vịt ðã theo chân chúng ta ra tới hải ngoại. Nõi nào có ðông ngýời Việt, nõi ðó có tiết canh vịt. Thành phố tôi ở cũng có tiết canh vịt, tuy không ê hề nhý ở Little Saigon. Tiết canh vịt, chõi thêm một ly ðế hay một chai la ve, mềm cả môi miệng. Có hãng chỗ nào ðâu? Cắt tiết vịt, nhổ mớ lông ở cổ, nắn nắn cho ðúng mạch máu cổ, cứa lýỡi dao sắc lẻm, tiết phọt ra có vòi. Vịt có hung hãng dẫy lên cũng là chuyện thýờng. Nhýng ðầu, cánh, chân ðã bị bàn tay con ngýời khóa hết, cái dẫy cuối ðời cũng chỉ nhẹ nhàng nhý một cái rýớn mình. Hãng chỗ nào ðâu? Tức khí, mở từ ðiển ra tra, cũng chỉ nhận ðýợc lời ghi ngắn gọn: sôi nổi bồng bột trong chốc lát (hàm ý châm biếm). Con vịt vẫn còn ngõ ngác không hiểu tại sao nó lại sa vào chốn hung hãng này!
Hung hãng là sao? Trên chuyến bay số TS 175 của hãng hàng không Air Transat bay từ San André Island, thuộc Colombia, tới Montréal mới ðây, bọ xít ðã bay ra. Chuyến bay dài gần 7 tiếng ðồng hồ, chỉ còn khoảng một tiếng nữa thì hạ cánh, hai bọ xít cái bỗng... hãng! Sau bữa ãn, một bà gục ðầu trên bàn ðể khay trýớc mặt ngủ. Bà ngồi ghế trên, cũng buồn ngủ, ngả ghế ra sau nằm. Chiếc bàn ðể khay của bà ngồi sau dính vào lýng ghế của bà ngồi trýớc. Bà ngủ trên bàn ðể khay bỗng bị ðập ðầu, hét toáng lên, chửi bà ngồi trên. Bà ngồi trên chửi lại. Hai bà gang miệng ra hợp tấu hết mức. Một bà thuộc một ðoàn du lịch gồm 40 ngýời ði chung nên ðýợc ðoàn này hỗ trợ gây nên một cái... chợ. Phi công hoảng hồn trýớc tình trạng rối trật tự vội ðiện báo về cho trạm không lýu Montréal thông báo máy bay có thể phải hạ cánh khẩn cấp sớm hõn. Cuối cùng, nhờ sự can thiệp tích cực của phi hành ðoàn, tình thế tạm lắng dịu, máy bay ðáp xuống an toàn. Hai con bọ xít cái, một 19 tuổi một 25 tuổi, không ðýợc an toàn. Họ bị truy tố ra Tòa về tội có những hành ðộng ðe dọa tính mạng ngýời khác. Bộ Trýởng Vận Tải Canada Jean Lapierre, nhân dịp này, ðýa ra lời cảnh cáo các hành khách ði máy bay, nếu có những hành ðộng gây nguy hiểm cho khả nãng ðiều khiển phi cõ của phi hành ðoàn sẽ bị khép vào tội hình!
Hung hãng là sao? Ngày 9 tháng 12 vừa qua, chuyến bay của hãng hàng không United Airlines ðã hạ cánh xuống phi trýờng Tân Sõn Nhất ðánh dấu lần ðầu tiên, sau 30 nãm gián ðoạn, máy bay thýõng mại Mỹ trở lại Việt Nam. Nhân biến cố này, phóng viên ðài BBC ðã gọi ðiện thoại về phỏng vấn Tổng Giám Ðốc Hàng Không Việt Nam Nguyễn Xuân Hiển. Phóng viên hỏi: “Mỹ ðã bay chuyến ðầu tiên vào Việt Nam, liệu Hàng Không Việt Nam có tính mở chuyến bay qua Mỹ không?” Ông Hiển trả lời cộc lốc: “Tôi không muốn!”. Phóng viên BBC hỏi dồn: “Phải chãng Việt Nam sợ vấn ðề cạnh tranh?” Ông Hiển hãng tiết vịt: “Sao anh lại ãn nói thiếu vãn hóa thế, sao lại bảo là tôi sợ? Anh ra khỏi nýớc lâu nên nói thiếu vãn hóa!”. Và ðể dọa anh phóng viên, ông Hiển thêm: “Anh nhớ rằng tôi ðang ghi âm cuộc nói chuyện này ðó nhé!” Ðó là cung cách của một con bọ xít chýa thức tỉnh trong thế giới vãn minh!
Hung hãng là sao? Trong truyện ngắn Những Ngýời Ngủ Muộn, nhà vãn Trang Châu ðã vẽ ra một con bọ xít tên Hợp, nguyên Trung Úy ngày xýa. “Hợp chỉ có tài chỉ tay nãm ngón. Tính nó lại ðộc tài và cộc. Thêm vào ðó nhậu một tí vào là hay to tiếng gây gổ. Thất thế nhýng nó không chịu lép vế. Không còn mang lon nó vẫn không bỏ cung cách của một ông sĩ quan chuyên ra lệnh và không ngừng coi vợ nhý một thýợng sĩ thýờng vụ. Cho ðến một hôm vợ nó quá mệt mỏi lớn tiếng chỉ trích con ngýời vô tích sự của nó. Hợp nổi ðóa ðánh vợ. Bất ngờ có anh chàng Ấn ðộ hàng xóm cao bự bất bình vì chuyện hành hung ðàn bà nhảy vào can thiệp. Nó giận dữ bỏ ði. Rồi khi nguôi giận tính trở về thì ðã muộn. Vợ nó ðã ðâm ðõn xin ly dị. Và anh chàng Ấn Ðộ hào hiệp ðã nhảy vào thế chỗ của nó.”( Vãn Học, số 222, tháng11 và 12/2004).
Hung hãng là sao? Trên xa lộ trong giờ tan sở, tôi ðang lái xe về nhà. Ðýờng kẹt cứng, nhích từng chút. Tôi chớp ðèn ðổi lane tính ra exit. Anh Tây lái xe trên xe tôi cũng chớp ðèn. Chiếc xe tải cồng kềnh phía lane bên phải vừa chạy qua xe tôi. Tôi vội lách sang nhýng cũng giữ tốc ðộ chậm lại nhýờng cho xe trên ra trýớc mặt xe tôi. Anh Tây lách qua rồi thắng gấp trýớc xe tôi. Tôi vội thắng lại, týởng có chuyện gì trýớc mặt. Phóng nhanh ðýợc vài thýớc anh Tây lại thắng gấp. Tôi lại phải vội thắng theo. Cứ nhý vậy vài lần, tôi mới vỡ lẽ ra là anh ấy tức vì tôi dám lách xe ra trýớc anh ta. Tôi bóp còi lia lịa cho anh chấm dứt cái trò nguy hiểm ti tiện ấy ði. Anh quay kính xe, trừng mắt nhý muốn nuốt sống tôi rồi mới ði ðứng ðàng hoàng lại. Nếu anh ấy hung hãng hõn, mở cửa xe býớc ra, chắc sẽ có chuyện. Nhýng chắc cũng chẳng có chuyện gì ðâu, vì anh Tây cao to hõn tôi nhiều! Hung hãng cỡ ðó chứ hung hãng nữa tôi cũng nhýờng!
Ðời sống thýờng thản nhiên bầy ra cho chúng ta những ðiều bất nhý ý. Nhý khi ðang lái xe trên xa lộ, một anh chàng hung hãng phóng xe nhý bay, ðổi lane lia lịa, cúp ðầu xe chúng ta. Hay chúng ta ðang vội tới một cuộc hẹn quan trọng, một cuộc phỏng vấn xin việc làm, mà ðýờng xá bị kẹt, xe cộ nhích từng chút, biết bao giờ mới tới nõi hẹn? Hoặc chúng ta ðang xếp hàng trả tiền trong một siêu thị, bỗng một khách hàng chen ngang vào tính tiền trýớc, tức khí chứ! Chúng ta thýờng dễ nổi xung trýớc những ðiều mà chúng ta cho là... khiêu khích ðó. Nếu trong ngýời chúng ta, tiết vịt ðã có sẵn, chúng ta phản ứng liền. Phóng xe theo rýợt, cúp ðầu chiếc xe hỗn láo kia lại; luồn lách, bóp còi, lầu bầu chửi thề luôn miệng trong biển xe bị kẹt; hoặc nắm áo anh chàng vô trật tự không chịu xếp hàng kia kéo lại! Nhiều khi bầu máu nóng bốc lên sôi sùng sục, chúng ta không kiểm soát ðýợc lời nói, cử chỉ của chúng ta, khiến dễ výợt quá lằn mức, nhiều phần sẽ ðýợc giao du với cảnh sát. Phiền!
Muốn khỏi phiền, chúng ta cần tự chế. Nhà tâm lý học Richard Driscoll cho rằng có nhiều ngýời nổi giận nhýng không hề nhận ra tại sao mình giận. Nộ khí sung lên, mặt mũi cãng cứng, chửi vung xúc xích, miễn sao cho hả cõn giận của mình là ðýợc. Nếu tạm dẹp ðýợc anh Trýõng Phi nóng tính trong ngýời, tự hỏi thầm vài câu hỏi sau ðể biết mình ðang giận tới ðâu. Mình có thýờng xuyên có cảm giác nhý mình bị ngýời khác ngýợc ðãi không? Mình có thýờng cho rằng những chuyện xảy ra chung quanh là do ngýời ta cố ý nhắm vào mình không? Mình có hay than phiền không? Mình có hay thổi phồng mọi chuyện một cách quá ðáng không? Trả lời ðýợc những câu hỏi này, nhiều phần nguyên do khiến mình hung hãng bất tử ðã ló rạng. Biết ðýợc nguyên do, nếu bạn thành thật với mình, thì có khi sự tức giận ðã ði chỗ khác chõi rồi! Lúc ðó bạn ðã có ðủ bình tĩnh ðể sẵn sàng nói chuyện với ngýời mình giận. Có ðối thoại vấn ðề sẽ ðýợc giải quyết một cách suông sẻ trong thân tình.
Một trong những lý do khiến một ngýời dễ hung hãng là tự cho cái tôi to quá. Tôi chỉ biết tôi, mọi ngýời khác là thứ yếu. Tôi muốn thế này, tôi muốn thế kia, ngýời khác phải chiều theo ý tôi. Những ngýời nghĩ nhý vậy luôn luôn vác mặt lên trời, kênh kiệu với những ngýời khác. Những con sâu cái kiến chung quanh chẳng coi ra cái thá gì. Ta muốn dày xéo lúc nào thì dày xéo, chẳng phải quan tâm tới những thứ bèo bọt này.
Tiền bạc cũng dễ làm con ngýời tự ðýa mình lên cao hõn ngýời khác. Tôi có tiền, tôi sang trọng, hà cớ gì tôi phải xếp hàng chung với những ðứa rớt mùng tõi chung quanh tôi? Nhýng có bao giờ bạn nghĩ lại chút xíu. Tiền bạc là thứ ở ngoài con ngýời mình. Nó không thay thế ðýợc nhân cách. Nó cũng không ở với chúng ta lâu bền ðýợc. Có ðó nhýng nó bỏ chúng ta ra ði lúc nào không biết. Lại nữa, nhý thế nào là nhiều? Tôi có một, nhiều ngýời có trãm, có ngàn, vội võ cái hão huyền làm mày làm mặt làm chi?
Hung hãng là cách rýớc tật bệnh vào ngýời. Theo một nghiên cứu của Ðại Học Harvard thì, ở nam giới, ngýời thýờng xuyên nổi sung sẽ có nguy cõ mắc bệnh tim mạch cao gấp ba lần những ngýời ðằm tính. Nõi phụ nữ, những cuộc cãi vã tóe lửa với ngýời khác sẽ làm tãng kích thích tố và làm giảm sự miễn dịch trong cõ thể. Ðiều này làm họ dễ mắc bệnh ung thý hõn.
Hung hãng, nó nhý một cái van xả khiến các kích thích tố tàn phá hệ tuần hoàn và hệ thống miễn nhiễm của con ngýời. Khi ta hung hãng giận dữ quá mức, tuyến thýợng thận sẽ tiết ra adrenalin và cortisol nhiều hõn mức bình thýờng. Hai hormone này sẽ làm cho nhịp tim ðập mạnh, huyết áp tãng nhanh, hệ thống miễn dịch yếu ði. Hormone tãng quá mức cũng khiến tiểu huyết cầu trong máu kết thành khối và chất béo ði vào máu trong cõ thể. Lúc ðó nãng lýợng dý thừa không ðýợc sử dụng tới, gan sẽ chuyển hóa chất béo thành cholesterol. Chất này tãng quá mức sẽ ðóng mảng trên ðộng mạch, dần dần theo thời gian nó là hiểm họa gây ra bệnh tim mạch. Các nghiên cứu cũng cho thấy tình trạng này sẽ càng trầm trọng hõn với những ai luôn luôn có thái ðộ thù ðịch với những ngýời chung quanh.
Lởn vởn quanh chúng ta hàng ngày có những khuôn mặt bao nhiêu gân trong ngýời dồn hết lên mặt, bao nhiêu máu trong ngýời biểu tình trên má, cổ nhý có một cái ðai sắt ðóng cứng làm mặt vênh lên. Trông không khá ðýợc. Họ chiếm khoảng 20% trong số nhân loại quanh chúng ta. Số 20% khác là những ngýời thuộc loại hiền lành. Số còn lại thì làng nhàng bậc trung. Làm sao chúng ta có thể biết ðýợc mình có thuộc 20% số ngýời luôn muốn cà khịa với cuộc ðời chung quanh kia?
Theo ông Redford Williams, Giám Ðốc cõ quan Behavioral Medecine Research Center thuộc Duke University Medical Center ở North Carolina, thì những ngýời dễ nổi giận hay có những trạng thái thông thýờng sau ðây: ðộc tài, bi quan, hung hãng, cay ðộc, khích bác, nhạo báng, hay nghi ngờ và không tin týởng ngýời hay việc làm của kẻ khác. Những anh bọ xít này thýờng dýõng dýõng tự ðắc muốn hành ðộng, ðối xử với ngýời khác sao cũng ðýợc. Ngýời khác phải lép vế. Cùng với cõn giận, họ càng lúc càng nâng mình lên cao, lên tới không biết dừng lại ở mức nguy hiểm.
Muốn ðýợc an toàn, tất cả mọi ngýời cần phải học cách làm sao ðể ðối phó với cõn giận. Dĩ nhiên, bầy tỏ hay kiềm chế sự tức giận ðều không tốt cho sức khỏe. Theo các chuyên viên tâm lý thì trýớc tiên chúng ta phải biết chế ngự cảm xúc của mình ðể làm thế nào cho không nổi nóng. Qua một nghiên cứu mới ðây ở Stockholm, Thụy Ðiển, với 5700 ngýời, cả nam lẫn nữ giới, từ 15 ðến 64 tuổi, ngýời ta ghi nhận rằng nếu những nhân viên có thể giải quyết một cách cởi mở với chủ nhân về cách ðối xử bất công khi ðã giữ ðýợc bình tĩnh thì họ ít bị huyết áp cao so với những ngýời tự tức tối hay giận dữ ðể sa vào tình trạng hung hãng.
Trong một cuộc nghiên cứu khác ðýợc công bố trên tạp chí Health Psychology vào nãm 2000, những bệnh nhân bị ðau tim ở Canada sau khi tham dự lớp huấn luyện cách kiềm chế cõn giận dữ thì huyết áp của họ giảm xuống rất nhiều.
Phýõng cách cổ ðiển ðể kiềm chế con bọ xít trong ngýời vẫn là ngừng lại, ðếm từ 1 ðến 10, uống một ly nýớc lạnh và ra ngoài ði bộ. Máu tiết vịt trong ngýời sẽ dịu xuống, mọi sự sẽ nhẹ nhàng ði, con ngýời sẽ bình tĩnh, suy nghĩ và ðánh giá lại mọi việc. Cõn bão bỗng nguội ði thành một cõn mýa nhỏ, ýớt mình chút ðỉnh, có chết con vịt nào ðâu!
Ðồng nghiệp của tôi có một anh võ sĩ nghiệp dý. Anh hay chỉ cho các ðồng nghiệp bằng cách biểu diễn những cú ðấm nhanh lẹ và chính xác vào khoảng không trýớc mặt. Có lần tôi nửa ðùa nửa thật hỏi Jean là có khả nãng ðánh ðấm nhý vậy chắc dễ ðýa con ngýời tới sự hung dữ lúc nào cũng muốn ðè bẹp ngýời khác. Anh cýời bảo không phải vậy ðâu. Khi mình có một sức mạnh, mình tự tin hõn và dễ nhân nhýợng với ngýời khác hõn. Nghe vậy thì biết vậy nhýng tôi ðã quan sát lối sống của anh. Thấy anh khá ích kỷ. Anh không cần biết ðến ngýời chung quanh. Anh hành ðộng nhý một ngýời muốn mọi ngýời phải công nhận cái vị trí biết nhả những cú ðấm của anh. Qua anh, tôi vẫn không xóa bỏ ðýợc ý nghĩ võ ðài chỉ là nõi ngýời ta ðýợc trả tiền ðể bán cái hung hãng trong sự cổ võ của những ngýời thích bộc lộ cái man dã trong con ngýời mà họ cố giấu giếm trong cuộc sống thýờng nhật. Ðó không phải là một môn thể thao nhý những môn thể thao khác.
Nghĩ nhý vậy nên tôi rất tò mò khi ðọc bài Ðấm bốc Và Giảng Ðýờng Ðại Học của Giáo Sý Gordon Marino trên mạng Talawas, Ông là một giáo sý khá ðặc biệt: ông vừa giảng dậy triết học trên Ðại Học vừa dậy ðánh bốc. Ông bị các giáo sý khác chỉ trích vì “làm sao một ngýời mang chí hýớng phát triển trí tuệ lại dính dáng tới một thứ thể thao mà học sinh ðấm vỡ óc nhau?” Ðể... giải ðộc, ông lý luận là “ ra ðấm và chịu ðấm giúp anh cảm thấy an toàn hõn trong cuộc ðời, và rằng ngýời nào không dễ bị kẻ khác ðe dọa thì nói chung ít ðe dọa kẻ khác hõn”. Gordon ðýa ra một khuôn mặt tiêu biểu: võ sĩ hai lần ðoạt giải vô ðịch hạng nặng George Foreman. Ông này là một nhà kinh doanh thành công, một võ sý ðấm bốc và là một mục sý. Khi ðýợc hỏi: “Làm sao ông có thể thỏa hiệp giữa việc dạy bọn trẻ quãng ra một cú ðấm nốc-ao với lời dạy của Giêsu rằng chúng ta nên chìa má bên kia ra?” thì ông cýời khùng khục giải thích:” Ðể thành công trên võ ðài anh phải ðiều khiển ðýợc cảm xúc của anh- nó gồm cả giận dữ nữa. Và những ðứa trẻ nào theo ðuổi nó ðến cùng thì ít hung bạo hõn khi chúng býớc vào ðây”.
Hóa ra ðánh ðấm nhau máu me tùm lum lại là một cách huấn luyện ðể dẹp bớt cái anh hung hãng ði. Nghịch lý này chắc phải có thời gian tôi mới tiêu hóa ðýợc. Tôi vẫn thích lối dậy con ngýời dẹp cái hung hãng của Luân Lý Giáo Khoa Thý hõn. Chúng ta thử ðọc bài “Tính tức giận”.
“Khi ta nói ðiều gì, hay làm việc gì, ta phải giữ mình, ðừng có nóng nảy, tức giận. Tức giận lên thì thýờng quên mất cả lẽ phải, và có khi sinh ra làm xằng. Tiểu dẫn: Ðinh ra chõi ngoài výờn, thấy ở bụi cây có cái hoa ðẹp, chạy lại hái, ðể vào mũi ngửi. Chẳng ngờ có con ong ở trong hoa, ðốt ngay vào cằm, rồi bay ði mất. Ðinh tức giận ðuổi ðánh con ong. Bỗng thấy gần ðấy có tổ ong, càng giận thêm, liền lấy hòn ðá ném vào giữa tổ. Ðàn ong bay ra, xúm lại ðốt Ðinh sýng cả mặt. Ấy cũng vì tức giận mà thành phải chịu ðau.”
Bài dậy cho các học sinh lớp Ðồng Ấu, nhýng có lẽ ngýời lớn học cũng ðýợc!
Song Thao