Diêu bông gọi mãi

[Vĩnh Long]

Diêu bông gọi mãi @trang Tho PhoXua

Bao giờ nói hết...
Hoàng Cầm

Dẫu anh biết diêu bông không thực
Sao diêu bông cứ thức hồn em
Cứ sao băng mãi đường đêm
Cứ trăng lên đậu cành mềm xuân quê
Cứ lơi áo cởi trưa hè
ngực trần vỗ yếm gọi về tuổi hoa
Cứ hương thiên lý đường xa
Cứ lưng chừng đợi ngọc ngà hồ ly
Cứ môi hôn yên chi chụm cánh
dẫn anh về chuốt mảnh chiếu gon
Hương nhu xoải tóc lưng tròn
cái đêm hôm ấy mắt mòn men tê

Diêu bông gọi mãi không về
Cứ ngồi canh một giấc mê mặn nồng
Lá - em tuyệt sắc thành không
Tòa sen tỏa rọi bềnh bông kiếp người
Gọi đôi dế hát đôi hồi
Nhớ con bướm trắng dập vùi mà thương
Chuyện đời ư? - Vạn nẻo đường
Cứ lang thang mãi biết phương nào về
Ùn ùn phố phố xe xe
Cứ trông lốc bụi cứ nghe thét gào
Chợt nhìn hẻm hẹp xi xao
Ai vui đã cất cánh vào hư vô
Ai buồn mà hát líu lo
Chớm say ai tỉnh đúng giờ hóa thân

Diêu bông biệt chẳng cần em tiễn
Cứ chập chờn ẩn hiện tháng năm
Sao - em trằn trọc nỗi nằm
Một pho cẩm thạch ôm chằm trắng đêm
Xuân Hương gọi tên em mờ tỏ
Càng long đong phận nhỏ vành khuyên
Tầm cao thánh giá thánh hiền
Em dang tay đứng lâu bền đợi anh

Khổng phu tử muốn thành em bé
Thả diều bay Kinh Lễ Kinh Thư
Hoãn vần thơ nhé Nguyễn Du!
Nghe hồn rêu đá vọng phu ngút rừng

Diêu bông dẫu tận cùng chuyện kể
Cũng không bằng con trẻ nghêu ngao
Rằng... xưa... ai biết vì sao
Lá gì lại gọi thế nào...
Diêu bông...! (H.C)

[Vĩnh Long]

Một người bạn quý gửi cho một bản copy mờ nhạt nhưng hiếm có của một bài thơ mà nhiều người đã tranh cãi về tên tác giả của nó: đó là bài thơ "Cuộc Đời" của Minh Phẩm tức nhà văn Trang Thế Hy đăng trên tạp chí Vui Sống số 9 năm 1959.

Bài Thơ này đã được nhà văn Bình Nguyên Lộc đăng trong tập truyện "Quán Bên Đường" nhưng vì lý do nào đó không ghi tên tác giả.

Nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc và phát hành bài này thành bản nhạc "Quán Bên Đường" vào cuối thập niên 60, để tên tác giả là "Vô Danh" vì nhà văn Bình Nguyên Lộc không nhận là của mình.

Sau này khi sang Mỹ, trong trang phamduy.com ông Phạm Duy lại ghi tên tác giả là Bình Nguyên Lộc với chú thích: "Sau này, khi gặp lại anh ở Hoa Kỳ, anh cho phép tôi đề tên anh là tác giả.".

Điều mâu thuẫn là lúc đó ông BNL đã mất từ lâu rồi và trong 1 email của ông được phổ biến sau này trên mạng để trả lời câu hỏi về lai lịch của bài thơ này nhạc sĩ Phạm Duy cho biết "Chưa bao giờ anh Lộc nói với tôi tác giả là ai"




Cuộc Đời

Ngày xưa hồi còn thơ
Một chiều nắng đẹp khoe màu tơ
Tôi cùng em hai đứa
Thơ thẩn ngồi chơi trên ngạch cửa.
Tóc em chừa bánh bèo
Môi chưa hồng, da mét: con nhà nghèo !
Đầu tôi còn hớt trọc
Khét nắng hôi trâu, thèm đi học
Em cầm một củ khoai
Cạp vỏ bằng răng rồi chia hai
Thứ khoai sùng lượm mót
Mà sao nó ngọt thôi là ngọt.

Bây giờ giữa đường đời
Kỷ niệm ngày xưa mù khơi
Gặp nhau chiều mưa lạnh
Hai đứa đều sang trong bộ cánh
Dung nhan em còn tươi
Anh mừng tưởng đâu đời em vui.
Dè đâu đây là quán
Em bẹo hình hài rao lên bán
Đang thời đông khách mua
Chợ thịt còn sung được vài mùa.
Nghe nói anh cầm viết
Nghệ thuật là gì em muốn biết.
- “Mùi hôi nói mùi thơm
Cây bút cầm tay : cần câu cơm
Đó em ơi ! Nghệ thuật :
Nhắm mắt quay lưng chào sự thật.”
Rồi đôi ta nhìn nhau
Không có ai đánh mà lòng đau
Em mời ăn bánh ngọt
Nhắc củ khoai sùng mình lượm mót
Đường bánh tươm vàng mơ
Như nắng chiều xưa khoe màu tơ
Mới cầm tay chưa cắn
Mà sao nó đắng thôi là đắng !

Xin anh một nụ cười
Cười là sao nhỉ ? Quên rồi !
Xin em chút nước mắt
Mạch lệ em từ lâu đã tắt !
Hỏi nhau : buồn hay vui ?
Biết đâu ? Ta cùng hỏi cuộc đời.

Minh Phẩm
(Vui Sống số 9, 1959)

[Vĩnh Long]

GỞI NGƯỜI DƯỚI MỘ
– Đinh Hùng

Trời cuối thu rồi em ở đâu?
Nằm trong đất lạnh chắc em sầu?
Thu ơi! Đánh thức hồn ma dậy,
Ta muốn vào thăm nấm mộ sâu.
Em mộng về đâu?
Em mất về đâu?
Từng đêm tôi nguyện, tôi cầu
Đây màu hương khói là màu mắt xưa
Em đã về chưa?
Em sắp về chưa?
Trăng sao tắt, ngọn đèn mờ,
Ta nằm rỏ lệ đọc thơ gọi hồn

Em hãy cười lên, vọng cõi âm
Khi trăng thu lạnh bước đi thầm
Những hồn phiêu- bạt bao năm trước
Nay đã vào chung một chỗ nằm,
Cười lên em!
Khóc lên em!
Đâu trăng tình-sử
Nép áo trần duyên?
Gót sen Tố-nữ
Xôn-xao đêm huyền
Ta đi lạc xứ thần-tiên
Hồn trùng-dương hiện bóng thuyền u-minh
Ta gởi bài thơ anh-linh
Hỡi người trong mộ có rùng-mình!
Nắm xương khô lạnh còn ân-ái?
Bộ ngực bi-thương vẫn rợn tình?
Hỡi hồn tuyết trinh!
Hỡi người tuyết-trinh!
Mê em ta thoát thân hình,
Nhập hồn cây cỏ, đa-tình mỗi đêm.
Em có vui thêm?
Em có buồn thêm?
Ngồi bên cửa mộ
Kể cho ta biết nỗi niềm.
Thần chết cười trong bộ ngực điên,
Ta nghe em thở tiếng ưu-phiền,
Nỗi lòng xưa dậy tan thanh vắng,
Hơi đất mê người! Trăng hiện lên!

[Vĩnh Long]

Vu Hoang Chuong

[Vĩnh Long]

Bang Ba Lan

Bui Giang

[Vĩnh Long]

Thương Về 5 Cửa Ô Xưa


Tôi đứng bên này vỹ tuyến
Thương về 5 cửa Ô xưa
Quan Trưởng đêm tàn dẫn lối
Đê cao hun hút chợ Dừa
Cầu Rền mưa dầm lầy lội
Gió về đã buốt lòng chưa ?
Yên Phụ đôi bờ sóng vỗ
Nhị Hà lấp lánh sao thưa
Cầu Giấy đường hoa phượng vỹ
Nhớ nhung biết mấy cho vừa...

Cửa Ô ơi, cửa Ô
5 ngả đường đất nước
Trôi từ vạn nẻo sông hồ
Nắng mưa bốn hướng đổ vào lòng Hà Nội
Gục đầu nhớ tiếng võng đưa !...

Có biết chăng ai, mái tóc bồng bềnh chảy suôi ý đẹp
Có nhớ chăng ai, lệ nào ướt đẫm tình người
Tê tái tiếng cười
Từng cánh hoa đời khép lại
Thương về 5 cửa Ô xưa !...

Tạ Tỵ (1955)




*Bài thơ này đã được phổ thành bài hát cùng tên. Nếu tôi nhớ không lầm thì người phổ là nhạc sĩ Y Vân. Bài hát Thương Về Năm Cửa Ô Xưa trước kia do Thái Thanh hát trên đài phát thanh đã làm mủi lòng những người xa xứ. Giờ không biết có ai còn giữ được ?...

*Đoạn đầu của bài thơ, ông Tạ Tỵ đã kể ra 5 cửa ô ở Hà Nội: Ô Quan Chưởng, Ô Chợ Dừa, Ô Cầu Dền, Ô Yên Phụ, Ô Cầu Giấy. Cách viết của một số tác giả thời đó có hơi khác với bây giờ (tr, ch, d, r, x, s...), nhưng tôi vẫn gõ lại đúng theo nguyên bản của ông Tạ Tỵ.




Hãy Cho Tôi


Hãy cho tôi vần ca dao ngày trước
Lời mẹ hiền ru nhẹ ở bên nôi
Đã lâu quá, thời gian nghiêng lối bước
Tóc phai xanh, ý trẻ cũng tan rồi

Hãy cho tôi chuyện thần tiên, cổ tích
Cùng mùa thu lá khóc buổi lìa cây
Cuộc sống nhỏ quay theo vòng chuyển dịch
Ngó tương lai trong hố mắt tròn đầy

Hãy cho tôi tuổi học trò thơ dại
Với mái trường, thầy cũ, bạn bè xưa
Kỷ niệm ơi, bây giờ và mãi mãi
Đáy tâm tư sót lại mất âm thừa

Hãy cho tôi dáng người tình bé bỏng
Lời thương đầu quấn quít giữa trang thư
Mỗi chiều xuống là mỗi lần trông ngóng
Cứ buông xuôi không cất tiếng giã từ

Hãy cho tôi sự cuồng mê bùng cháy
Như mặt trời rừng rực lửa tin yêu
Tay úp mặt nghe trái sầu run rẩy
Trôi, trôi đi màu ảo ảnh diễm kiều

Hãy cho tôi tiếng sáo diều bay ngất
Cả vầng trăng xanh ngắt góc vườn xa
Lũy tre mướt ôm ruộng đồng thơm mật
Tưởng đâu đây hơi ấm của quê nhà

Hãy cho tôi điệu thanh bình nhung lụa
Với tiếng cười bát ngát vút lên cao
Đêm bỏ ngỏ đón chờ duyên đôi lứa
Nhịp võng đưa chen giọng hát ngọt ngào

Hãy cho tôi khoảng đời hoa đã mất
Trót lỡ lầm hoang phí kiếp nhân sinh
Bao tội lỗi chất đầy khung cửa chật
Bỗng xôn xao vang rộn khúc xuân tình

Hãy cho tôi từng mộng mơ hiền hậu
Từng hẹn hò tha thiết thuở yêu em
Xin xua đuổi những lời đau, ý xấu
Cho yên vui chung giấc ngủ khuya mềm

Hãy cho tôi, hãy cho tôi, người hỡi
Cuộc chiến này đan kết chuỗi đau thương
Cơn mê ngất với thịt xương kêu gọi
Hãy cho tôi được chối bỏ thiên đường!...


Tạ Tỵ

(Trích trong Tuyển Tập Tạ Tỵ. Bài thơ này đã đăng ở tạp chí Bách Khoa tháng 10-1972)

[Vĩnh Long]

Tráng Ca

Sinh ta, cha ném bút rồi
Rừng nho tàn rụng, cho đời sang xuân
Nuôi ta, mẹ héo từng năm
Vắt bầu sữa cạn tê chân máu gầy
Dạy ta, ba bẩy ông thầy
Gươm dài sách rộng, biển đầy núi vơi
Nhà ta cầm đợ tay người,
Kép bông đâu áo, ngọt bùi đâu cơm?
Chông gai đổi dại làm khôn
Ba vòng, mòng sếu liệng tròn lại bay…
Bông hoa chu giáp vần xoay
Cánh vàng non nửa đài gầy tả tơi…
Chữ nhân sáng rực sao trời
Đường xe mở rộng chân người bước xa…
Bọn ta một lớp lìa nhà
Cháo hàng cơm chợ, ngồi ca lúa đồng
Hây hây tóc óng từng vòng
Gió nào là gió chẳng mong thổi lùa !
Trường đình phá bỏ từ xưa
Đất này sạch khí tiễn đưa cay sè
Bốn phương tản mát bạn bè
Nhớ nhau hẹn quả mùa hè gặp nhau
…Rầm trời chớp giật mưa mau,
Lửa đèn chấp chới, khói tàu mù u
Bốn phương đây bạn đó thù
Hiệu còi xoáy lộng bản đồ năm châu
- A, cơn thảo muội bắt đầu,
Tuổi xanh theo gió ngậm câu dặm dài
Thét roi lượng sức ngựa tài
Coi trong cuộc rối tìm người chờ mong…
Trai lận đận, gái long đong
Chờ mong khắc khoải nản lòng dăm ba:
Nẻo về gốc mẹ cỗi cha
Thuyền ai nặng chở món quà đắng cay !
Từng nơi xống áo trùng tay
Gió thu thổi bạc một ngày lòng son;
Từng nơi cơm trấu, áo rơm
Mưa xuân nhuốm tái mấy cơn mặt vàng
Vượn kêu ruột buốt trên ngàn
Nhưng thôi ! Sao việc dã tràng lầm theo?
Nện cho vang tiếng chuông chiều
Thù đem sức sớm đánh kêu trống đình
Thở phù hơi rượu đua tranh
Quăng tay chén khói tan thành trời mưa
Dặm dài bến đón bờ đưa
Thuyền ai buồm lái giúp vùa vào nhau
Kia kìa lũ trước dòng sau
Trăm sông rồi cũng chung đầu đại dương

Thâm Tâm
1944


Theo: Thâm Tâm và T.T. KH (Tủ sách Thế giới văn học ) Hội Nhà Văn Việt Nam xb 1991

[Vĩnh Long]

Trời Chớm Vào Thu

Thanh Nam*

Trời chớm vào thu ươn ướt mưa
Sông sâu chừng thấm lạnh đôi bờ
Hoa vàng ý cúc phơi mầu nhớ
Nằm giữa thôn hiền gọi cố đô

Ta ở nơi này nhớ những ai
Đành thôi câu chuyện khách trang đài
Sông kia có gợi niềm u uất
Cũng thể đôi lòng sớm nhạt phai

Ôi tóc xanh này phai với thu
Ngàn năm còn khóc chuyện sông hồ
Bài ca trường dạ ngâm chưa dứt
Đã thấy dâng buồn ngát ý thơ

Chiều xuống mưa xanh màu nhớ thương
Hơi thu man mát gió lên đường,
Cố nhân xa cách nghìn sông núi
Cách biệt đôi bờ thoáng phấn hương

Ta gọi em thầm em gái ơi
Chiêm bao toàn những chuyện phương trời
Hờn lên ly rượu miền gai lửa
Chợt thấy em sầu lệ đẫm rơi


(*) Bài thơ này được ký dưới tên Nguyễn Minh Lang, đăng trên báo văn nghệ Thẩm Mỹ của nhóm Thanh Nam năm 1954
Nhà văn Duyên Anh kể lại lời Thanh Nam “Ừ. Tao ký tên Nguyễn Minh Lang. Hơi hớm Đôi Bờ của Trần Quang Dũng, phải không mày?”

(trích Hồi Ký “Nhìn Lại Những Bến Bờ” của Duyên Anh. Xuân Thu xb USA 1988)
Đọc phần trên, có khi người ta sẽ hiểu lầm Thanh Nam và Nguyễn Minh Lang là một người. Thật ra, Thanh Nam và Nguyễn Minh Lang có khoảng thời gian sáng tác chung, có khi người này ký tên của người kia, nhưng họ cũng có những sáng tác riêng.

...Đầu thập niên 50 Thanh Nam giao du với Nguyễn Minh Lang một bác phó may ở phố Tràng Tiền yêu văn nghệ và hai người rủ nhau viết lách cả hai thi nhau sáng tác những thiên tiểu thuyết diễm tình rồi gửi vào Sài Gòncho mấy nhà xuất bản trong Nam in và cuốn Nước Mắt Đêm Mưa của Thanh Nam sáng tác bỗng trở thành một trong những cuốn tiểu thuyết tình cảm bán chạy, và lúc đó. Thanh Nam được Tô Kiều Ngân rủ vô Sài Gòn chủ trương tuần báo Thẩm Mỹ. Thế là Thanh Nam bán tiệm sách giã từ Nguyễn Minh Lang vô Nam cho thỏa chí là uống rượu và đi giang hồ. Trước khi đi Nam, Thanh Nam đã làm bài thơ gửi Nguyễn Minh Lang có những câu:

Tôi tóc xanh và anh tóc xanh
Tuổi chưa xế nắng đời chưa ngả
Hồn vẫn mơ chung một viễn hành
Nhất khứ chưa hề say vạn dậm
Bụi hòang hôn thẫm mắt tinh anh

(trích 100 Khuôn Mặt Văn Nghệ Sĩ của Hồ Nam và Vũ Uyên Giang)



...Trước năm 1954, ở Hà Nội người ta đọc Cuộc Đời Một Thiếu Nữ của Thanh Nam, Nhìn Xuống của Sao Mai, Cánh Hoa Trước Gió của Nguyễn Minh Lang, Mẹ Tôi Sớm Biệt Một Chiều Thu của Hòang Công Khanh...

(trích Bông Hồng Tạ Ơn của Nguyễn Đình Toàn)

[Vĩnh Long]

Mai Mốt

Mai mốt em tôi về xứ Bắc
Cách bao rừng núi cách bao sông
Tôi nằm mộng thấy em cười khóc
Lo ngại đời hoa bạc má hồng

Mai mốt con tàu say khói sóng
Em về như một dáng hoa bay
Tôi nhìn muôn dặm còn thương nhớ
Theo dõi em đi trọn tháng ngày

Mai mốt con đường xa lạ quá
Phố phường nào thấy bóng em qua
Em đi tha thiết tình nhau lắm
Trang giấy băng sương mực chửa nhoà

Mai mốt em về thôn xóm cũ
Con đường Kinh Bắc lá tre rơi
Giữa trưa đường vắng em ngừng bước
Nghiêng nón môi em sẽ hé cười

Mai mốt em sầu như dáng liễu
Pháo hồng làm bạn với xe hoa
Rưng rưng mắt lệ em thầm nói
Thôi nhé, thôi rồi chuyện chúng ta

Mai mốt đời em vui hạnh phúc
Bên chồng, bên một đứa con ngoan
Rồi khi chiều xuống trăng lên ấy
Giở áo em ngồi lặng lẽ đan

Mai mốt em ơi em có nhớ
Cuộc đời còn nhắc đến tên tôi
Và em bình thản cười vơ vẩn
Người ấy, chờ chi cưới vợ rồi

Mai mốt, thôi em về xứ Bắc
Nói gì em đã của phương xa
Cầu cho đôi mắt em trong mãi
Và vẫn xanh màu như thuở xưa

Tôi vẫn chẳng buồn vì cách biệt
Dù rằng còn gọi: cố nhân ơi
Tôi không lưu luyến mùi son phấn
Thôi nhé ! Em đi, hết, hết rồi !


Thanh Nam

[Vĩnh Long]

Hoa Lúa của Thi Sĩ Hữu Loan.


Em là con gái đồng xanh
Tóc dài vương hoa lúa
Đôi mắt em mang chân trời quê cũ
Giếng ngọt, cây đa
Anh khát tình quê ta trong mắt em thăm thẳm
Nhạc quê hương say đắm
Trong lời em từng lời
Tiếng quê hương muôn đời và tiếng em là một
Em ca giữa đồng xanh bát ngát
Anh nghe quê ta sống lại hội mùa
Có vật trụi, đánh đu, kéo hẹ, đánh cờ
Có dân ca quan họ
Trai thôn Thượng, gái thôn Đoài hai bên gặp gỡ
Cầm tay trao một miếng trầu
Yêu nhau cởi áo cho nhau
Về nhà dối mẹ qua cầu gió bay
Quê hương ta núi ngất, sông đầy
Bát ngát làng tre, ruộng lúa
Em gái quê hương mang hình ảnh quê hương
Xa em năm nhớ, gần em mười thương
Còn bàn tay em còn quê hương mãi
Em mang nguồn ân ái
Căng ngực trẻ hai mươi và trong mắt biếc nhìn anh
Em gái quê si tình
Chưa bao giờ được yêu đương trọn vẹn...

Anh yêu em muôn vàn như quê ta bất diệt
Quê hương ta ơi từ nay càng đẹp
Tình yêu ta ơi từ nay càng sâu
Ta đi đầu sát bên đầu
Mắt em thăm thẳm đựng màu quê hương.

[Vĩnh Long]

Mẹ ơi, đời mẹ
thi sĩ Huy Cận

Mẹ ơi, đời mẹ khổ nhiều
Trách đời, mẹ giận bao nhiêu cho cùng
Mà lòng yêu sống lạ lùng
Mẹ không phút nản thương chồng, nuôi con.
"Đắng cay ngậm quả bồ hòn,
Ngậm lâu hoá ngọt!" Mẹ còn đùa vui!
Sinh con mẹ đã sinh đời
Sinh ra sự sống, mẹ ngồi chán sao?
Quanh năm có nghỉ ngày nào!
Sớm khuya làm lụng người hao mặt gầy.
Rét đông đi cấy đi cày
Nóng hè bãi cát, đường lầy đội khoai.
Bấu chân khỏi ngã dốc nhoài
Những chiều gánh nước gặp trời đổ mưa.
Giận thầy, mẹ chẳng nói thưa,
Vỉa câu chua chát lời thơ truyện Kiều.
Cắn răng bỏ quá trăm điều
Thuỷ chung vẫn một lòng yêu đời này.
Mẹ là tạo hoá tháng ngày
Làm ra ngày tháng sâu dày đời con.

[Vĩnh Long]

Dưới Giàn Mồng Tơi
(Kính tặng Má)


Mẹ già nấu rượu nếp than
Kiếm tiền trả bớt nợ nần thâm niên
Trán nhăn cày nếp ưu phiền
Bàn tay nào sạch? đồng tiền nào dơ

*

Cao già xa gốc trơ vơ
Trái đau trổ muộn bạc phơ mái đầu
Nửa đêm ngồi ngoáy cối trầu
Nghiền tan cay đắng trộn màu thời gian.
Nhìn màu tím rượu nếp than
Ngỡ ngồi hóng mát dưới giàn mồng tơi
Nghe mòn mỏi nhịp võng lơi,
Thoáng hương cau ngát mây trời quê hương.

*

"Bần gie, đom đóm lập lòe
Năm mười chín tuổi, mẹ về với cha"
Hai mươi, nở nhụy khai hoa
Vầng trăng mười chín xế tà vì đâu?
Mùa mưa cắm cá giăng câu,
Mùa khô, bắc ách xe trâu băng đồng

*

Hai vai gánh nợ con chồng,
Tay nhen bếp lửa, tay bồng con thơ
Thở dài theo điệu ầu ơ
"Lấy chồng xa xứ, bơ vơ một mình"

Bên ven rừng xứ U Minh,
Trọn niềm dâu thảo, trọn tình mẫu thân
Bây giờ héo hắt tuổi xuân,
Sáu mươi năm, sáu mươi năm mỏi mòn.
Vầng trăng Xẻo Đước thôi tròn,
Đường câu đã cuốn, lối mòn đã qua.

*

Tàu súp lê một
Tàu súp lê ba
Con sông Cái Lớn... làng xa... khói mờ.
Trưa buồn nghẹn tiếng hít cô
Xót xa chim vịt bơ vơ gọi bầy.

*

Ới sông Cái Lớn
Ới ngọn bần gie
Lửa đom đóm chẳng lập lòe,
Bao giờ mới thấy lối về quê xưa.

Kiên Giang

Súp lê

Súp lê là còi tàu hụ.
Trước khi tàu nhổ neo có ba lần còi hụ để báo cho hành khách chuẩn bị xuống tàu.

súp lê một còn than còn thở
súp lê hai nửa ở nửa về
súp lê ba tàu ra biển Bắc
tay vịn song sắt miệng chắc lưỡi kêu trời
chồng Nam vợ Bắc sống đời đặng sao !

Bần

Nếu những cây gạo, cây đa, cây cau, cây tre, cây chuối... là hình ảnh quen thuộc đối với những người sống ở những vùng nông thôn khác của Việt Nam, thì cây bần là bạn những người sống ở những vùng sông nước miền Nam.
Đất miền Nam là đất bồi, đất xốp - trời cho cây bần sinh sôi ở đó để giữ đất.
Rễ bần là rễ chùm, đâm sâu vào đất rồi bám chặt lấy không cho đất trôi đi. Dọc ven sông, đi đâu cũng thấy bần.
Cây bần đi vào tiềm thức của dân vùng sông nước cũng như cây chuối đối với dân ở vườn ở ruộng.

Dân ở vườn ru con rằng:

"gió đưa bụi chuối sau hè
anh mê vợ bé bỏ bè con thơ"

Còn dân ven sông thì hát:

"bần gie đóm đậu sáng ngời
lỡ duyên tại bậu trách trời sao nên"

Hoặc có một điệu hò như sau:

"cây bần gie, bầy đom đóm đậu sáng loà
bởi qua thương em bậu
bởi qua nhớ em bậu
nè, bớ em bậu ơi !
bởi qua thương qua nhớ
cho nên giữa nửa đêm tăm tối
giữa nửa đêm tăm tối
qua cũng thả bè
mà qua lội qua sông..."

Cây bần có tên chữ là Thuỷ Liễu. Hoa bần màu trắng tím, cánh hoa đỏ đậm, mảnh, cao, tiểu nhuỵ nhiều, đáy chỉ đỏ tím.
Rễ bần dùng làm nút chai. Trái bần tròn giẹp, khi chín ăn có vị chua, hơi chát, hột nhiều. Chỉ có trẻ con hái ăn cho vui hoặc để chọi nhau.
Người ta nói khỉ thích ăn trái bần.

"cây bần gie, cây bần ngã, cây bần quì
cảm thương con khỉ đột, lấy gì nó ăn ?"

"tuổi thân con khỉ ăn bần
chuyền qua chuyền lại té ùm xuống sông..."

Hít cô

Là tên một loài chim. Có sự tích chim hít cô trong kho tàng chuyện cổ tích Việt Nam.
Tôi quên mất tiêu rồi. Ai nhớ xin làm ơn kể lại giùm.

Chim vịt

Chắc ai cũng biết câu ca dao này:

"chiều chiều chim vịt kêu chiều
bâng khuâng nhớ mẹ chín chiều ruột đau."

Tích con chim hít cô

Năm đó trời hạn, ruộng nương mất mùa, cả làng phải đói kém. Có hai cô cháu sống kham khổ, nương tựa nhau. Còn dư một nắm đậu, họ đem luộc chín rồi rồi ngậm mà nuốt nước cho đỡ đói. Cô ngậm xong thì nhả ra cho cháu ngậm. Cứ như vậy thay phiên nhau. Lần lần mấy hạt đậu mòn ta ra. Lần chót đứa cháu ngậm hột đậu cuối cùng, rủi hột đậu chạy vô miệng mất luôn. Người cô đành chịu đói mà chết.
Qua những năm đó, gió mưa trở lại thuận hòa, cây trái xum xuê. Đứa cháu hóa thành một con chim, tối ngày nhảy nhót tìm hình ảnh của người cô chết đói năm trước. Nó gọi cô về để chung hưởng hoa quả: "Hít cô!" Tức là gợi lại chuyện ngậm hột đậu cho đỡ đói.


Chim Hít Cô hay Huýt Cô là 1 loài chim hót hay, còn có tên là chim Nghệ hay chim Vàng Nghệ . Tên khoa học của nó là Aegithina tiphia

[Vĩnh Long]

Bánh Ống Trà Vinh
-Kiên Giang-

Tôi yêu kiểu áo "Tầm vong" nhỏ,
Đôi mắt đen huyền cô gái lai,
Đôi mái chùa cong như cánh phượng,
Gió bay cờ phướn đẹp mây trời.

Tôi yêu hơi nước trong nồi đất,
Nấu chín mùi cơm bánh Phú Vinh,
Lá dứa thiên thanh màu lá mạ;
- Cô em mặc áo cũng thiên thanh.

Tôi yêu múi bưởi Thanh Trà ngọt
(Những hột kim cương của đất lành)
Thay tách nước trà khi đụt nắng,
Ra về còn luyến chút ân tình.

Đời lặng lờ trôi trên biển lúa
Vờn theo bóng nhạn, cánh cò bay,
Lưới tung chụp sóng, tìm cơm áo,
Thuyền trở về sông, bến cá đầy.

Tiếng trống cơm hòa nhạc ngũ âm,
Trong ngày Đưa Nước, hội trăng rằm,
Dù Kê hát bội vui chùa miễu,
Sống thái bình, quên cả tháng năm.

Hơi nước còn thơm mùi bánh ống,
Còn thơm tà áo sắc thiên thanh,
Cô em bán bánh sao hiền quá,
Lóng lánh mắt huyền in bóng anh.

Vườn bưởi Biên Hòa tuy ngọt lịm,
Cũng không bằng nửa múi Thanh Trà
Vì hương tóc rối thơm bông bưởi.
- Cô gái Trà Vinh đẹp mặn mà.

Về xứ Trà Vinh ăn bánh ống
Thương màu lá dứa, áo thiên thanh
- Gió đưa hương bưởi vào hơi thở
Thương xứ thương luôn gái Vĩnh Bình.

-Lúa Sạ Miền Nam, 1970-


bánh ống Trà Vinh. Bánh đơn giản chỉ có bột gạo màu lá dứa, dừa sợi vừa bào, muối mè cuốn vào lớp bánh cuốn mỏng vừa nướng tại gánh hàng. Tất cả cuốn thành một cái ống. Đơn giản vậy mà ăn ngon.

Ok Om Bok

Trà Vinh cũng như Sóc Trăng, Kiên Giang... là những nơi có nhiều người Khmer sinh sống chung với cộng đồng người Việt từ lâu đời. Ở đó ngoài những lễ, tết, hội hè... theo phong tục người Việt còn nó những lễ, tết, hội hè... của người Khmer.
"Ngày Đưa Nước, hội trăng rằm" trong bài thơ trên, người Khmer gọi là Ok Om Bok. Theo truyền thống, vào rằm tháng 10, để tưởng nhớ đến công ơn của mặt trăng, được xem như vị thần điều tiết mùa màng, bảo vệ cá tôm, người Khmer lấy lúa nếp mới thu hoạch giã thành cốm dẹp để làm lễ vật chính cúng trăng. Trong ngày hội này, người ta tổ chức hát Dù Kê, nhảy Sạp, múa Lâm Thol, đua ghe Ngo, thả đèn trên nước, và nhiều cuộc vui khác...


Dù Kê

Dù Kê là một loại hình sân khấu hát tuồng của người Khmer (ở Cambodia người ta gọi là Lòkhon), nó có thể so sánh với loại hình hát bội của Việt Nam.
Sân khấu để hát Dù Kê có thể dựng lên ở bất cứ chỗ nào: sân chùa, sân trường, ngoài vườn, giữa ruộng... miễn là có khoảng đất trống để khán giả ngồi chung quanh xem.
Trong những lúc nông nhàn, lễ cưới, hội hè...người Khmer thường mời đoàn hát đến để thưởng thức Dù kê.
Tuồng hát thường là những tích xưa trong bộ sử thi Ramayana của Ấn Độ (dân tộc Khmer chịu ảnh hưởng của nền văn minh Ấn Độ). Có một tuồng Dù Kê rất phổ biến mà người Việt cũng biết, là tuồng Sĩ Thạch, tức Thạch Sanh chém chằng.
Người Khmer mê Dù Kê cũng như người Nam bộ mê cải lương, các tuồng tích của Dù Kê không nhiều, năm này qua năm khác cũng chỉ có nhiêu đó, các lời thoại, tình tiết... họ đều thuộc lòng nhưng hễ có hát Dù Kê là họ phải đi xem.

[Vĩnh Long]

Kim Tuấn tên thật là Vĩnh Khuê, sinh ngày 15 tháng 10 nãm 1940 tại Huế.

Kiên Giang tên thật là Trýõng Khýõng Trinh, sinh ngày 17 tháng 2 nãm 1929
tại làng Ðông Thái, huyện An Biên, tỉnh Rạch Giá. Những bút hiệu khác: Cửu Long Giang, Hà Huy Hà.

[Vĩnh Long]

Sương Gió Bồng Bềnh

Vũ Hoàng Chương

(Xa gửi bạn Nguyễn Bính)

Hỡi kẻ đúc gươm lò Trần Quốc
Từng đem mạng sống đổi gươm linh
Chí mong ánh thép thay thời cuộc
Trở lại mùa thiên hạ thái bình

Nhớ người ai nhớ bằng ta nhớ
Ta tráng sỹ từng như mây bay
Ghé bến Hoàng Sa chân dẫm lửa
Tim gươm…. và đã được trao tay

Tráng sỹ là ta, người ẩn sĩ
Hai vai sống, chết nay chia bờ
Hỡi ơi ! Bính nhớ Hoàng không nhỉ?
Hà Nội đêm nào diễn kịch thơ !

Ôm bóng giai nhân từ mộng ảo
Vào không gian, kịch hiện chân thân
Ta cùng người đã chung hoài bão
Gươm sáng ngời lên giữa điệu vần

Nhưng rồi sân khấu nằm tê liệt
Trời cố đô như bóng mất hình
Khói đắng men cay đâu tiễn biệt
Chim bằng vỗ cánh rời Nam Ninh

Bài ca “tận túy” rung thành lệ
Người bảo “Thơ Hoàng phải Bính ngâm”
“Lỡ Bước Sang Ngang” ta nhủ khẽ:
Gươm thiêng trong kịch chớ trao lầm !

Ai hay đời chẳng thơ như kịch
Năm ấy người đi là “một đi”
Dẫu có trở về nhưng tịch mịch
Hình phai bóng lợt đâu còn chi !

Còn ai diễn “bóng giai nhân” nữa?
Người với cố đô cùng mất nhau
Ta mất cả hai… còn một nửa
Cuộc đời thôi cũng xế ngàn dâu !

Ném lên sàn gỗ ai cùng diễn?
Ném xuống bào ai mở quỷ môn?
Ném tới, ba chiều xương mắc nghẹn
Đành thôi, Bính ạ ! Một càn khôn

Hoàng đang ở cõi “Vô hà hữu”
Bính lại đừng lo đường lối mê !
Chẳng thấy ngả nghiêng hoa thạch lựu
Hoàng ngâm thơ Bính…có hồn ghê !

“Chừ đây bên nớ bên tê
Sương thu xuống, gió thu về bồng bênh”
Còn đây vắng tiếng gươm ngày nọ
Bến nước mười hai khóc nổi nênh !


Đoạn đầu của bài thơ này :

Hỡi kẻ đúc gươm lò Trần Quốc
Từng đem mạng sống đổi gươm linh
Chí mong ánh thép thay thời cuộc
Trở lại mùa thiên hạ thái bình

Có lẽ tác giả muốn nói đến tích hai thanh kiếm Can Tương và Mạc Gia trong Xuân Thu Chiến Quốc.
Theo "Ngô Việt Xuân Thu" thì Can Tương là một người luyện kiếm tài danh người nước Ngô. Có lần Can Tương tìm được một quặng thép quý và cho dựng lò luyện kiếm. Luyện mãi mà thép chẳng chịu chảy ra, vợ ông là Mạc Gia, cũng là người luyện kiếm thấy thế hỏi, Can Tương trả lời: "kim loại này phải có nhân khí mới tan được".
Nghe vậy Mạc Gia tắm gội sạch sẽ, rồi nhảy vào lò luyện kiếm, nhờ vậy kim loại tan ra và Can Tương rèn được hai thanh bảo kiếm, đặt tên là Can Tương và Mạc Gia.

Câu cuối của đoạn thứ hai : "Tim gươm…. và đã được trao tay ", tôi nghĩ là "Tìm gươm... và đã được trao tay" mới đúng.
Từ đoạn thứ hai trở đi, các tên riêng (như Hoàng Sa, Nam Ninh) và một số chữ trong ngoặc kép (như tận tuý, vô hà hữu...) có lẽ là những chữ đã dùng trong vở kịch thơ Bóng Giai Nhân (1942) của Nguyễn Bính.

[Vĩnh Long]

"Đất mẹ gầy có lúa
Đồng ta xanh mấy mùa
Con trâu từ đồng cỏ
Giục mõ về rộn khua"

Bài thơ Nụ hoa vàng ngày xuân của thi sĩ Kim Tuấn đã được nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ nhạc trong một sự tình cờ. Từ khi nó trở thành bài hát Anh cho em mùa xuân, những lời của bài thơ này được nhiều người thuộc lòng. Nhưng ít nhất đã có một lần, Kim Tuấn "phàn nàn" vì một chữ trong bài thơ bị hiểu sai và phổ biến sai một cách tai hại.
"Đất mẹ gầy có lúa" bị trở thành " đất mẹ gầy cỏ lúa". Đất mẹ gầy có lúa là một mơ ước của thi sĩ, đất mẹ tuy cằn cỗi, tuy hẹp chiều ngang, nhưng vẫn có đủ lúa để nuôi dân ở đó. Còn cỏ lúa là kẻ thù của nông dân, vì làm cỏ lúa rất cực, làm cỏ lúa là nhổ bỏ những cọng cỏ mọc lẫn trong cây lúa. Thành ra, từ có lúa sang cỏ lúa, ý câu thơ bị hiểu ngược lại với ý tác giả lúc viết ra bài thơ.

Sau này, thi sĩ Kim Tuấn nhắc lại ý của mình trong bài thơ Nụ hoa vàng ngày xuân một lần nữa khi trả lời cuộc phỏng vấn của báo Thanh Niên.

- Bài thơ ''Nụ hoa vàng ngày xuân'' của anh được nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ nhạc thành ca khúc ''Anh cho em mùa xuân'' rất hay. Anh có thể cho biết cảm xúc khi viết bài thơ này?

- Tôi làm bài thơ Nụ hoa vàng ngày xuân để nhớ về quê mẹ: Hà Tĩnh - vùng đất sỏi đá nhiều hơn cơm gạo, với ước mơ ''Đất mẹ gầy có lúa''. Bài thơ này tôi sáng tác vào đầu thập niên 60, sau đó được in trong tập Ngàn thương và nhạc sĩ Nguyễn Hiền phổ thành ca khúc. Đã có nhiều ca sĩ thể hiện bài hát này nhưng tôi thích giọng ca của Hà Thanh hơn cả và điều tôi ray rứt là cho tới nay vẫn chưa nói được với nữ ca sĩ này một lời cám ơn.

[Vĩnh Long]

Những Con Đường Hà Nội



Nửa đêm không ngủ
Nhớ về Hà Nội mến thương
Hà Nội ơi Hà Nội
Tương tư thức trắng canh trường

Hà Nội của tôi
Của một triệu người lìa Hà Nội
Bỏ quê hương bỏ cả phố phường
Đánh mất tuổi thơ, chôn vùi kỷ niệm
Bỗng đêm nay sống lại trong tôi
Những con đường Hà Nội mến thân ơi

Hỡi những con đường
Có từ lúc tôi ôm bầu sữa mẹ
Những vỉa hè quen thuộc tự ngày xưa
Những vỉa hè phơi nắng dầm mưa
Chân chập chững theo chiều tay mẹ dắt
Rồi nhớn lên
Giữa những con đường dằng dặc
Tiếp nối nhau theo bờ ngói xiêu xiêu
Tiếp nối nhau như tay của người yêu
Truyền hơi thở khi gió mùa đến sớm

Những con đường
Những con đường rờn rợn
Tiếng chân người lạnh lẽo gõ đêm khuya
Nghe than van từng điệp khúc não nề
Nghe rỉ rả mưa phùn lầy lội
Nghe rụng xuống dưới chân tường xám hối
Những thân tàn rũ gục chết mùa đông
Từng âm thanh gờn gợn buốt trong lòng...

Hà Nội, ôi Hà Nội !
Hà Nội của tôi
Với hình ảnh Mẹ già khắc khoải
Với em thơ mòn mỏi đếm ngày xanh
Vọng tiếng thời gian bóng xế ngang mành
Nghe thương nhớ nghẹn ngào trong ngực
Đường phố cũ chôn vùi uất ức
Thanh xuân nào e ấp giữa bàn tay
Vào chợ đời đánh mất tuổi thơ ngây
Nhìn mắt trắng buồn tênh cười thế sự

Những con đường
Ôi, những con đường cũ
Chiều phế hưng nằm ngủ dưới thời gian
Lớp bụi đời phủ trắng màu tang
Trong im lặng của bao người Hà Nội
Mà năm tháng chưa xoá mờ tội lỗi
Cứ đêm đêm từ 5 cửa Ô xa
Hát vọng về theo những canh gà
Tiếng sênh phách hú hồn ma quỷ
Bánh xe nghiến mặt đường rền rĩ
Tóc ca nhi chảy ướt vũng bùn nhơ
Hà Nội ơi ! Vỡ nát cả mong chờ


Hà Nội, chao ôi Hà Nội
Hà Nội với những con đường đọng tím
Những con đường câm nín
Những con đường chết lịm ở tim tôi.
Tuổi hoa niên từng hát khúc yêu đời
Và nhảy múa khắp nẻo đường Hà Nội
Bao thương mến với bao nhiêu bối rối
Trôi về đây tàn phá cõi tâm linh
Trắng đêm thâu, trắng cả khối chân tình
Từng xác lá thu về vàng lối cỏ
Mùa úa héo dâng đầy đôi mắt nhỏ
Em ơi em ! Có biết thuở nào khuây
Nhớ thương nhau qua những cánh đêm gầy
Nhìn gương mặt hãi hùng sau giấc ngủ.

Ôi, Hà Nội
Ôi những con đường cũ
Đâu hàng Bông hàng Trống với hàng Khay
Đâu hàng Đào khoe nõn những bàn tay
Những đôi mắt nhìn nhau sầu ly cách
Nước Hồ Gươm còn xanh màu cẩm thạch ?
Tà áo ai còn đẹp buổi hoàng hôn ?
Nhớ thương xưa nhạt nắng những khung tường
Nghiêng nghiêng xuống mặt hồ ôm bóng nước

Những con đường
Những con đường năm trước.
Của ngày xưa, xa lắm Hà Nội ơi
Đêm nay về ngự trị giữa lòng tôi
Đêm nay về, với 5 cửa Ô nghẽn lối.
Thao thức mãi, từng canh gà báo vội
Rạng đông nào gối lệch tóc đêm sâu

Ở ngoài kia, bóng tối đã phai mầu !..

Tạ Tỵ


Trích trong thi phẩm Cho Cuộc Đời xuất bản năm 1966.
In lại tại Hoa Kỳ trong Tuyển Tập Tạ Tỵ.

[Vĩnh Long]

Chương trình Tao Đàn với câu giới thiệu mở đầu quen thuộc hàng đêm của thi sĩ Đinh Hùng: “Đây, Tao Đàn, tiếng nói Thi ca miền Tự Do, do Đinh Hùng phụ trách với sự cộng tác của Thanh Nam, Tô Kiều Ngân, Huy Quang, Thái Thủy….”, nhớ lại thật bùi ngùi. Xin mời cả nhà cùng đọc lại những vần thơ tiếc thương thi sĩ Đinh Hùng của thi bá Vũ Hoàng Chương:



Tiếng Đó Người Đâu?

“ Tiếng nói Thi ca miền Tự Do…”
Mười hai năm trước giữa Sài Đô
Cất lên cao vút nghe đồng vọng
Cả khối băng kia ngọc đáy hồ !
Chắc cũng nao nao giòng Bến Hải
Cùng ba mươi sáu phố phường xưa
Đêm nay, vẫn tiếng ai sang sảng
Trời hỡi mà sao nghẹn gió mưa !
Vĩ tuyến nào đây toan dứt phựt?
Lâu rồi căng thẳng với dây thơ !

“Đây Tao Đàn….”, sóng truyền thanh nổi
Ai có nghe chăng lọt gió mồ?
Ai có thấy chăng hồn nước réo?
Cửa Hàn sương quyện khói sông Lô…
Người mê hơi đất nay về đất,
Hiểu nghĩa vầng trăng huyết dụ chưa?
Hai mươi tám giọt sao mờ,
Tàn đêm lửa quỷ, bất ngờ hài tiên
Ờ, đây mới thực người quen:
Khói thơ là áo, hoa đèn là thân
Với ta, chỉ một nàng Vân *
Kể chi xác mượn, phong trần bấy nay
Hé môi giọng chập chờn lay:
“Đinh Hùng”, tên họ ai đây thế Hoàng ?

Cơn trường mộng, kiếp đi hoang
Ném xa kỷ niệm ngoài khoang phiêu bồng
Quen nhau họa có vân mòng
Còn tên còn họ là không còn gì !
Ngẩng trông, khói lọt hàng mi
Phút giây mình đã quên đi chính mình
Nhưng quên người, hỏi sao đành?
Mấy luân hồi nữa cho lành vết thương !

Ngâm câu “Yếm tác nhân gian ngữ”
Giục ngọn đèn thu nở thịt xương
Đôi ta lại một chiếu giường
Cười rung bóng quỷ Vô thường ngoài kia !

Vũ Hoàng Chương
(tại Sài Đô, khởi viết đêm 23 tháng 7 Đinh Mùi 1967 – hoàn tất đêm Trung Thu)



* Nàng Vân tức Vân Muội, tên vở kịch thơ của Vũ Hoàng Chương, do Đinh Hùng đóng vai Vân Muội dưới tên Hoài Điệp.

[Vĩnh Long]

Hà Đông của mình nổi tiếng về lụa, cũng giống Trữ La bên Trung Hoa ngày xưa. Trữ La có hai cô gái đẹp giặt lụa đã kéo sụp ngai vàng của vua Ngô. Một cô là Trịnh Đán, đã được nhà thơ Thẩm Thệ Hà cảm khái bằng bài thơ dưới đây.



Trịnh Đán

Gió cừu thổi lạc ngàn mây,
Ôi ! vàng võ lắm cho gầy nét thu
Đời buồn như kẻ chinh phu :
Lên yên ! vó ngựa cầu thu nhịp đều...

Quan san mấy dặm phù kiều,
Đem tơ đất Việt se liều đất Ngô
" Thuyền ai đậu bến Cô Tô
Nửa đêm nghe tiếng chuông chùa Hàn San ".

Trữ La nhớ giải mây vàng,
Đem thân này đổi muôn vàn mộng kia.
Đêm nằm nghe gió vương tơ
Đêm nằm nghe gió làm thơ má hồng.

Canh tàn lắng giọt sầu đông,
Xe dê chừng với lá đồng đã sang
Thẹn mình nép bóng long nhan,
Trông vời đất Việt hai hàng lệ sa.


Thẩm Thệ Hà (1946)

[Vĩnh Long]

THI SĨ HOA ĐẤT NẮNG LÀ AI ?

ĐỖ HÙNG

Trong tập nhạc Kỷ Vật Của Chúng Ta của nhạc sĩ Phạm Duy (hình như) do Nhà xuất bản Gìn Vàng Giữ Ngọc phát hành vào khoảng đầu thập niên 1970, có một ca khúc tựa đề là Đi Vào Quê Hương, phổ thơ Hoa Đất Nắng.
Ca khúc này đã được các chị Diễm Chi, chị Khánh Ly trình bày và được phát trên làn sóng của đài phát thanh Sài Gòn.
Trong hồi ký của nhạc sĩ Phạm Duy, nhạc sĩ đã xếp loại những ca khúc ra đời trong giai đoạn này (khoảng giữa thập niên 60) là Tâm Phẫn Ca. Bài hát khá hay, vả lại khi các chị Diễm Chi, Khánh Ly đã chọn bài để trình bày thì thường thường là bài... phải hay mới được (!).
Chúng ta có thể nghe lại ở đây…
Tôi xin phép chép lại lời của bài hát đó để quý vị tham khảo:

Đi Vào Quê Hương (Saigon - 1966)
Nhạc: Phạm Duy
Lời: Hoa Đất Nắng

Tôi vào quê hương bằng cuộn dây thép gai
Đồng cỏ cha tôi, tôi trói gô hình hài
Tôi đào thông hào, trồng cây chông nhọn hoắt
Tôi giơ tay cao, tôi cấu tôi cào

Tôi vào quê hương bằng xe traction
Chở mìn clay-mo, plát-tíc đi ngoài đường
Tôi đặt lên sườn Mẹ Việt Nam gầy ốm
Ôi Mẹ tan tành ! Ôi Mẹ phanh thân !

Tôi vào quê hương bằng dòng nước mắt
Nước mắt vợ chồng, nước mắt cha con
Nước mắt bạn bè, nước mắt anh em
Tôi lội tôi bơi mệt nhoài trong đó
Máu loang từ đầu, chảy xuống ruột mềm

Tôi vào quê hương qua nòng thép súng
Lửa cháy trong làng, lửa cháy trong thôn
Lửa cháy trong lòng, lửa cháy trong tim
Trên da mặt tôi mọc lên cổ thụ
Cổ thụ sai oằn lựu đạn mooc-chiê !

Tôi vào quê hương bằng một gánh hát quê
Đả đảo hoan hô tôi đứng lên làm hề
Lũ trẻ ngù ngờ cười phun nước miếng
Trên da mặt tôi, trên yếm, trên đầu

Tôi vào quê hương quà tặng nhớ đem theo
Một khẩu thompson hay chiếc súng cộng đồng
Mỗi thằng một đứa, dành cho nhau một phát
Mỗi đứa một thằng, dành một phát cho nhau.

Đã 41 năm qua từ ngày bài hát này ra đời, riêng tôi thì vẫn ghi nhớ tên của thi sĩ bài thơ là Hoa Đất Nắng, mà không biết ông là ai, và cũng chẳng nghe ai nói gì về ông hay thêm một thi phẩm nào nữa của ông.
Cho mãi đến gần đây...
Trong 1 dịp tình cờ đi ngang qua thị trấn Phan Rí, Bình Thuận, tôi được gửi tặng 1 tập bản thảo thơ đánh máy vi tính từ ông Huỳnh Hữu Võ, một thi sĩ địa phương. Ở trong tập bản thảo này có 30 bài thơ được sáng tác trong thập niên những năm 1960. Thi sĩ Huỳnh Hữu Võ tự giới thiệu về mình ở trang bìa :
“… Sinh năm 1942 tại Phan Rí, Tuy Phong, Bình Thuận. Hội viên Hội Văn Nghệ Sĩ Quân Đội Sài Gòn (1968-1975).
Tham dự Đại Hội Văn Nghệ Sĩ Toàn Quân tại Trại Đào Bá Phước, đường Lê Văn Duyệt, Sài Gòn (1970).
Trừ tạp chí Văn, Huỳnh Hữu Võ có thơ đăng ở các tạp chí văn nghệ thời bấy giờ với bút danh Thy Vũ Hà Như; Thanh Vũ.
Huỳnh Hữu Võ có tên trong danh sách những tác giả thơ, văn bị Bộ Thông Tin Chiêu Hồi (do nhà văn Thế Uyên chủ trương) kiểm duyệt, đục bỏ nhiều nhất…
…”
Thi sĩ Huỳnh Hữu Võ cũng cho biết sau năm 1975, rất nhiều bài thơ của ông (viết sau này) đã được khoảng hơn 50 nhạc sĩ phổ nhạc, trong số đó có cả nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý, (tác giả bài Dư Âm). Nhạc sĩ Nguyễn Văn Tý đã phổ nhạc một bài thơ của Huỳnh Hữu Võ có tên là Đà Lạt, Trên Đỉnh Sương Mù thành ca khúc có tựa là Trên Đỉnh Sương Mù.
Theo tôi, có lẽ Huỳnh Hữu Võ là thi sĩ có nhiều bài thơ được phổ nhạc nhiều nhất Việt Nam, khoảng trên 125 ca khúc.
Riêng về tập bản thảo được đánh máy vi tính những bài thơ của thi sĩ Huỳnh Hữu Võ đã viết trước năm 1975, thì xem thấy một số bài có tựa như sau : Dưới Chân Đồi Xích Thố (Viết bởi Chương Trình Dạ Lan, Đài Tiếng Nói Quân Đội); Khi Anh Hành Quân; Chiến Tranh Và Bợm Nhậu; Thơ Gởi Chương Trình Dạ Lan; Tết Mậu Thân Ở Phan Thiết; Lời Dỗ Dành Ngày Hưu Chiến; Bài Thơ Viết Trên Lá Tole (viết tại Chi khu Hòa Đa).v.v… Và đặc biệt là bài : Trò Chơi Của Người Chưa Lớn.
Tôi lại xin phép trích lại trọn vẹn bài thơ để quý vị đối chiếu với lời của bài hát Đi Vào Quê Hương mà nhạc sĩ Phạm Duy đã soạn thành ca khúc ở trên :


Trò Chơi Của Người Chưa Lớn
(Huỳnh Hữu Võ, Sài Gòn 1966)

Tôi vào quê hương bằng cuộn dây thép
Bằng vết chân cùn nhọn hoắt của cha
Theo những thông hào ươm đầy trái phá
Tôi đưa bàn chân cào cấu trên da

Tôi vào quê hương bằng xe traction
Chiếc xe chở đầy chất nổ ngàn cân
Tôi đặt nó lên xương sườn của mẹ
Thân mẹ a ha thân mẹ tanh bành

Tôi vào quê hương bằng đường nước mắt
Nước mắt bạn bè nước mắt anh em
Tôi lội tôi bơi mệt nhoài trong đó
Máu loang đầu tôi chảy xuống ruột mềm

Tôi vào quê hương theo nòng thép súng
Lửa cháy trong hồn máu chảy trong da
Trên da mặt tôi mọc lên cổ thụ
Cổ thụ sai oằn lựu đạn moọc- chiê

Tôi vào quê hương theo đoàn cải lương
Đứng lên làm hề đả đảo hoan hô
Lũ trẻ ngu ngơ cười phun nước bọt
Trên mặt mày tôi, dưới yếm, trên đầu

Tôi vào quê hương mang theo quà tặng
Carbin, thompson, garant; tiểu liên
Dành phát cho nhau mỗi thằng mỗi đứa
Dành phát cho nhau mỗi đứa một thằng

Rồi tôi rời bỏ thành đô
Chông chênh đá dựng hang dò dẫm quanh
Việt Nam rách nát tan tành
Quê hương máu mắt chảy quanh địa cầu


Tôi đã gọi điện ngay sau khi đọc xong bài thơ để hỏi (thăm dò!) thi sĩ Huỳnh Hữu Võ về bút danh Hoa Đất Nắng, thì được thi sĩ trả lời chính là bút danh của ông đã ký dưới bài thơ ở thời điểm lúc đó. Thi sĩ còn cho biết thêm, bài thơ này đã được ông sáng tác ngay sau khi nghe tin Khách sạn Victory bị đánh bom. Lúc đó thi sĩ đang ở Sài Gòn, và lập tức bài thơ được đăng trên tuần san Tiểu Thuyết Thứ Năm.
Tôi hỏi thêm : Thi sĩ có biết bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc không? Thì thi sĩ Huỳnh Hữu Võ vô cùng ngạc nhiên, và trả lời là không biết điều đó. Thật là khó tin, khi sự việc đã xảy ra từ 41 năm trước! Thi sĩ Huỳnh Hữu Võ giải bày rằng có lẽ vì đời lính chiến nay đây mai đó, nhất là sau khi bị thuyên chuyển về làm y tá quân y tại Chi khu Hòa Đa, thì vì ở xa Sài Gòn quá nên càng mù tịt chuyện “văn nghệ văn gừng” bên quân đội.v.v…
Sau đó, tôi có gọi điện hỏi thăm nhạc sĩ Phạm Duy về bài thơ được phổ nhạc này. Nhạc sĩ Phạm Duy cho biết ông đã đọc được bài thơ trên báo chí thời đó và vì thấy hay nên đã soạn thành ca khúc. Bằng một giọng nói chậm rãi và tỏ vẻ mệt mỏi, nhạc sĩ Phạm Duy (86 tuổi) cho biết vì đã quá lâu rồi nên không còn nhớ tên của tờ báo, tên của tập nhạc có in bài hát… Tôi tin là nhạc sĩ Phạm Duy đã không thể nhớ lại mọi điều một cách chính xác khi nhạc sĩ vẫn cứ đinh ninh cho rằng ca khúc đó được in trong tập Thu Chiến Trường hay Thương Ca Chiến Trường… gì gì đó, cho đến khi tôi nhắc là bài đó được in ở trong tập Kỷ Vật Của Chúng Ta thì nhạc sĩ Phạm Duy mới trả lời : “Thế à, ừ, Kỷ Vật Của Chúng Ta, đúng vậy…”…
Vâng, thế là đã 41 năm trôi qua, thi sĩ Hoa Đất Nắng là tác giả bài thơ Trò Chơi Của Người Chưa Lớn viết năm 24 tuổi, được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc với tựa là Đi Vào Quê Hương, được trình bày qua hai giọng ca lừng danh là chị Diễm Chi và chị Khánh Ly, 41 năm sau đã được “giải mật”, được “tìm thấy”, đó chính là thi sĩ Huỳnh Hữu Võ, một thi sĩ hiện đang sinh sống tại thị xã Phan Rí, tỉnh Bình Thuận, là người có hơn 50 bài thơ được phổ thành 125 ca khúc sau 1975, nhưng lại chỉ có 1 bài thơ duy nhất được soạn thành một ca khúc duy nhất trước năm 1975. Chính điều… độc đáo này đã làm cho thi sĩ Huỳnh Hữu Võ phải thốt lên thành lời với tôi, người viết bài này : “Mình cảm thấy được vui gấp hai lần đó, bạn ơi…”.

ĐỖ HÙNG
(5/2007 - Bình Thuận)

[Vĩnh Long]

Lời Ru Đông Phương

thơ Phạm Thiên Thư



Ru con bằng vòng tay ấm
Cho con âu yếm dịu dàng
Ru con bằng dòng sữa thơm
Cho con biết tình biết ơn
Ru con bằng câu hát ngắn
Cho con mến nhạc và thơ
Ru con bằng mây bằng gió
Cho con lòng chẳng vực bờ
Ru con bằng non bằng đá
Như con giãi nắng dầu mưa
Dạy con không oán không thù
Ru con bằng hoa bằng cỏ
Kết trăng sao làm nôi thơ
Cho mười phương làm máu mủ
Mai sau chẳng sớm bơ vơ.

Tim em là vừng đông sớm
Cho muôn dòng máu căng hồng
Lời ru em dài mật đượm
Cho đời con ngát mười phương
Mắt em là viền nhật nguyệt
Đưa con vào lẽ chân thường
Môi em là hoa vi diệu
Cho hồn con mở chiêu dương
Cho đời chẳng còn chia biệt
Cho đời thường giữa vô thường
Em nhớ ru cho con biết
Đường trần như áng mây vương
Em nhớ ru cho con biết
Yêu thương là tiếng đầu lòng
Tâm con là trời vô hạn
Tình yêu là cõi địa đường
Tiếng ru ngàn năm tha thiết
Khơi nên mạch sống Đông phương.


Vi diệu 微 妙 = subtle, fine, delicate, profound, abstruse, recondite, mysterious.
hoa vi diệu = đóa hoa tinh tế và huyền diệu.
vi diệu pháp 微 妙 法 = abstruse teaching.
Trong kinh Phật thường có câu "Vô lượng thậm thâm vi diệu pháp" (pháp môn vi diệu rất thâm sâu không thể lường được).
triêu 朝 (thường bị viết sai chính tả là chiêu) = buổi sáng sớm, trái nghĩa với mộ 暮 là chiều tối.
triêu dương 朝 陽 = ánh mặt trời sớm mai, tức là nắng sớm.

Xin nói thêm, chữ 朝 có hai âm: triêu (sáng sớm) và triều (như trong các từ: triều kiến, triều đại, triều cống, triều đình, v.v...). Chữ triêu thường bị viết sai chính tả là chiêu chẳng hạn như trong bài thơ của Phạm Thiên Thư nói trên. Trước 1975 có một nhà xuất bản mang tên Chiêu Dương (lẽ ra nên viết là Triêu Dương). Bài nhạc Lệ Đá (Trần Trịnh - Hà Huyền Chi) cũng viết sai là "chiêu dương":

"Tượng đá kiên trinh ru con đời đời
Là nét đan thanh nêu cao tình người
Là ánh chiêu dương đẩy lùi bóng tối
Tháng năm xa trùng trùng sóng gối
Ngóng nhìn từ bát ngát chân mây ..."

[Vĩnh Long]

Mùa Thu Thương Nhớ



(Kính dâng hương hồn từ mẫu ở quê nhà)


Chớm gió may lành lạnh
Gió mang mùa thu về,
Cây ngàn thương lá rụng
Sương mờ dâng lê thê
Tiếng chiều rơi chầm chậm
Tiếng nước luồn qua khe.
Lạnh lùng trôi ước hẹn
Nẻo lòng không cửa che,
Càng buồn thân lữ khách
Càng nhớ ngày ra đi
Nghẹn ngào đường chia cách
Hôm nao biệt kinh kỳ,
Hoàng hôn chìm vàng vọt
Hiu hắt lối biên thùy.

Thu có về đất Bắc ?
Ôi mùa thu quê hương !
Mây Ba-Vì trăng trắng
Nước Tây-Hồ xanh gương
Những lá vàng tâm sự
Những nắng vàng yêu đương
Mộng lành xây nho nhỏ
Tuổi xanh đời dâng hương
Bước trai vui sứ mệnh
Chiều không than nỗi đường
Mây trôi về viễn xứ
Hay trôi về Cố Đô ?
Lá sen xanh hương cốm
Hoa bay lừng cửa Ô,
Tưng bừng reo sức sống
Một mùa thu xa xưa,
Ôi những người em gái !
Chưa đau khổ bao giờ
Tay duyên trao ngần ngại
Những cánh thư đợi chờ,
Lá vàng đan sắc áo
Gửi người ngoài sông hồ.

Chớm gió may lành lạnh
Mùa thu lại về rồi !
Bao nhiêu là thương nhớ
Người đi tận cuối trời
Mộng buồn như năm tháng
Ôi mùa thu chia phôi !

Quê hương chừng xa lắm
Mây mùa thu phôi pha,
Ngõ sâu chìm lá rụng
Đìu hiu vắng bước qua.
Lũy tre gầy ấp ủ
Mái tranh nghèo sương sa,
Mẹ hiền còn đâu nhớ
Những người con đi xa,
........................

Hôm nay thu lại sang
Gió vẫn chở lá vàng
Nhưng không về cố xứ.
Nghe Trường Sơn tâm sự
Nghe Bến Hải than van
Mùa thu nào chinh chiến !
Mùa thu nào ly tan
Mùa thu hai đất nước
Ôi mùa thu phũ phàng !


Thu 1955
Cao Tiêu

[Vĩnh Long]

Thơ Chinh Yên


Ẩn

Em về nắng trải chiêm bao
Gió thơm mùi áo ngọt ngào mùi da
Ta đây ẩn bóng chiều tà
Lòng khe khẽ động nhạt nhòa theo em


Ngủ

Nằm xuống đây nhắm mắt và ngủ
Ngủ và quên ở chốn non ngàn
Chim động lá giật mình tỉnh dậy
Bóng theo hình tiếp tục lang thang


Mỏi

Nằm xuống đây hỡi một đời còm cõi
Lắng tai nghe con nước mặn xô bờ
Ngọn gió chiều xem chừng như đã mỏi
Còn sức nào đẩy mãi một phong ba ...


Ứng Chiến
(Đọc Thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm)

Hiền sĩ đọc thơ bên lều cỏ
Tôi đọc thơ giữa chốn ba quân
Cách nhau mỗi ngày là mỗi lạ
Huống hồ trên dưới mấy trăm năm

Hiền sĩ có trăng treo ngoài ngõ
Để lâu lâu ngắm nghía đỡ buồn
Tôi có gì đâu ngoài súng nhỏ
Máng đầu giường chạm gió kêu khan

Hiền sĩ có cây già tựa gối
Có chim ngàn ở ẩn chia vui
Tôi có gì đâu ngoài nón trận
Tránh đạn bom nhờ chút hên xui

Hiền sĩ có mành che bụi đỏ
Toan một lần hóa bướm tiêu dao
Tôi có gì đâu thời lọan lạc
Chẳng hay rồi hóa kiếp chi đây ?

Hiền sĩ nhẹ tênh đường danh lợi
Tôi ngược xuôi mòn nẻo phù sinh
Đôi khi cũng muốn như người trước
Xem đời như một giấc mơ tan

Chinh Yên

Một Chiều Viếng Mộ Bạn


Giữa đồi sương và gió
Tình cờ ta ghé qua
Ngu ngơ nhìn ngọn cỏ
Quanh mộ đời phôi pha

Giun dế đọc giùm ta
Tên một loài dễ vỡ
Chim một bầy gọi nhỏ
Tên một loài hư vô

Ta nghe mà chợt thấy
Vi vu buồn thịt da

Ta nương bóng chiều tà
Phủi lớp bụi đường xa
(Bụi bay đời cát bụi
Ta bay đời gió mưa)

Người ôm bờ huyệt lạnh
Ngủ cùng đất ngàn năm

Ta ôm đời lẻ bạn
Mang mang sầu quanh quanh


Chinh Yên

[Vĩnh Long]

VŨ HỮU ĐỊNH - CÒN MỘT CHÚT GÌ ĐỂ NHỚ



Phố núi cao phố núi đầy sương
phố núi cây xanh trời thấp thật buồn
anh khách lạ đi lên đi xuống
may mà có em đời còn dễ thương

phố núi cao phố núi trời gần
phố xá không xa nên phố tình thân
đi dăm phút đã về chốn cũ
một buổi chiều nào lòng bỗng bâng khuâng

em Pleiku má đỏ môi hồng
ở đây buổi chiều quanh năm mùa đông
nên mắt em ướt và tóc em ướt
da em mềm như mây chiều trong

xin cản ơn thành phố có em
xin cảm ơn một mái tóc mềm
mai xa lắc bên đồi biên giới
còn một chút gì để nhớ để quên


ĐỜI VẪN CÓ EM

Về một nơi nào ta vẫn có em
đường xa không đốt được ưu phiền
những con đường núi sâu hun hút
những phố đìu hiu không nhớ tên

ta ở đây sống giữa rừng sương
có bạn là chim không chút chán chường
có hoa không bán giăng đầy núi
có lũ vượn về chung thủy trên nương

ta vẫn có em, đời vẫn có thơ
ta đi quét lá đốt tương lai
thở hơi sương khói tình xanh ngát
không biết ngày mai - Ôi một mai

sao chẳng yêu như vượn yêu rừng
như hoa núi thở thả lừng hương
như chim vẫn hót trên cành mát
mà lại sầu phải khóc tương lai

ta chẳng về đâu đời chẳng có em
có em khi núi thở sương đêm
có em là mộng ru trăng ngủ
bên suối hồn sao hát nhạc rừng.

THƯỢNG NGUỒN

(Tặng Nguyễn Đình Dzu, một chiều nhớ Đại Ninh quay quắt)

thượng nguồn sương ngập bờ khe
màu lan của đất bốn bề gọi nhau
lá xanh như thuở ban đầu
lá vàng như thuở cùng nhau hẹn hò
anh nghe lá mục dặn dò
bước về nhè nhẹ mà mơ kẻo mà
một mai cách trở đường xa
nhớ non tưởng núi mặn mà phai đi
cỏ bên này suối xanh rì
cỏ bên kia suối vàng ghi chút màu
thuyền về đi chẳng được mau
nghe theo lũ quạ gọi màu chiều không
ngoảnh trời lá hé màu trông
bóng dương vượn hú rã lòng trong sương
đây khe nước mộng thượng nguồn
những hàng chuối níu màu sương trên ngàn
những lời cỏ gió mang mang
âm thanh của đá dội tràn tuổi thơ
vàng rẫy bắp nối xanh lơ
của khoai sắn rộng suốt bờ triền non
nghe con cá quẫy trong nguồn
nước xô đọng bóng linh hồn chiều đi