Vật Bảo tàng

[nguyendonganh]

Số phận 2 chiếc máy bay của Bảo Đại giờ ra sao?
SuuTam

Đại tá Nguyễn Hữu Đạc, Giám đốc Bảo tàng Phòng không - Không quân CS cho biết, sau Cách mạnh tháng Tám,vua Bảo Đại được Hồ C Minh mời làm cố vấn Chính phủ cách mạng CS. Vua Bảo Đại đề nghị cho đưa hai chiếc máy bay từ Huế ra Hà Nội. Chính phủ HCM chấp nhận với ý định thành lập một câu lạc bộ không quân, huấn luyện phi công, đặt nền móng cho sự phát triển lực lượng không quân CS sau này.

Hành trình lên khu Việt Bắc

Ngày 9/3/1949, Bộ Quốc phòng CS quyết định thành lập Ban nghiên cứu Không quân thuộc Bộ Tổng tham mưu. Ban có nhiệm vụ xây dựng cơ sở nghiên cứu bước đầu về không quân, tìm hiểu hoạt động của không quân Pháp.

Đại tá CS Nguyễn Tâm Trinh (trái) và Nguyễn Trọng Uyển xem lại những tư liệu về hai chiếc máy bay.

Hai máy bay của vua Bảo Đại có tên là Tiger Moth và Morane Saulnier. Chiếc Tiger Moth là loại máy bay một động cơ, do Anh chế tạo, hai tầng cánh, hai chỗ ngồi, thân bọc vải, tốc độ chậm, có thể hạ cánh ở sân bay ngắn, hẹp, kể cả trên đồng cỏ. Loại này không quân Anh dùng để tập lái và liên lạc. Chiếc Morane Saulnier do Pháp chế tạo là loại máy bay thể thao một động cơ, thân kim loại, một tầng cánh, hai chỗ ngồi. Đồng chí Tạ Quang Bửu, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng giao nhiệm vụ cho đồng chí Phan Phác, Cục trưởng Cục Quân huấn tổ chức đưa máy bay ra bằng tàu hỏa sau khi đã tháo cánh và đưa lên Kim Đái, thuộc Tổng Sơn Tây.

Kháng chiến toàn quốc bùng nổ, hai chiếc máy bay tiếp tục được tháo rời, chuyển bằng thuyền lên Bình Ca, rồi lên Soi Đúng (Tuyên Quang).

Để tìm hiểu thêm về hai chiếc máy bay này, tôi tìm gặp Nguyễn Trọng Uyển từng làm việc tại xưởng của Ban nghiên cứu Không quân CS. Uyển còn là con trai của Nguyễn Văn Đống, một trong hai người trông coi, bảo dưỡng hai chiếc máy bay.


Mẫu chiếc máy bay Morane Saulnier.

Nguyễn Văn Đống, quê ở phường Sở Dầu, quận Hồng Bàng, Hải Phòng, từng là lính thuộc địa Pháp tham gia Thế chiến I. Được đào tạo nghề chữa, lắp ráp máy bay tại Pháp với bằng tốt nghiệp hạng nhì cùng với sắc phong cửu phẩm của vua Bảo Đại. Ông đã có thời gian làm việc cho Hãng Hàng không của Pháp tại các trường bay Tân Sơn Nhất, Gia Lâm, Bạch Mai. Sau này Nguyễn Trọng Uyển được cha trực tiếp đưa vào xưởng của Ban nghiên cứu làm việc. Sau chiến thắng Điện Biên Phủ ông Uyển chuyển sang Cục Điện ảnh công tác cho đến khi về hưu.

Uyển kể: “Quá trình vận chuyển máy bay từ Sơn Tây lên Tuyên Quang liên tục bị máy bay Pháp phát hiện và bắn phá. Chiếc Morane bị mất hai mỏm đầu cánh, chiếc Tiger Moth bị thủng nhiều lỗ trên thân cánh và đuôi. Một số bộ phận khác như khung, dây cáp căng cánh... bị đứt. Hai chiếc máy bay đã được đưa vào xưởng ở khu rừng rậm thuộc thôn Soi Đúng (Tuyên Quang) để sửa chữa. Trưởng kíp thợ lúc đó là Nguyễn Văn Đống.

Để sửa chữa và tiến hành sơn lại máy bay, Ban nghiên cứu CS đã cử người về vùng giáp ranh vùng chiếm để tìm mua nguyên vật liệu phụ tùng đồ nghề như: vải diềm bâu khổ rộng, lụa tơ tằm, sơn loại tốt, dây cáp… Toàn bộ vải cũ trên máy bay được bóc ra, thay vào đó bằng vải mới và sơn lại, chiếc Tiger Moth được sơn phù hiệu cờ đỏ sao vàng, các đầu dây cáp bị đứt phải nối lại từng sợi rất tỉ mỉ.
Sau gần nửa năm đã hàn gắn sửa chữa xong các bộ phận chủ yếu, còn lại dụng cụ đo độ cao và đèn bay đêm là không sửa được”.

Nỗ lực cất cánh
Đại tá CS Nguyễn Tâm Trinh là thành viên đội huấn luyện của Ban nghiên cứu Không quân CS từ những ngày đầu tiên kể lại, tháng 6/1949, chiếc máy bay Tiger Moth hai tầng cánh được bay thử nghiệm. Chuyến bay đã không thành công, máy bay đâm vào bãi ngô bên cạnh đường băng.

Mẫu chiếc máy bay Tiger Moth.

Một tháng sau cấp trên cử phi công khác vốn là một hàng binh cùng với Nguyễn Văn Đống thực hiện nhiệm vụ bay thử. Sau khi thực hiện bay một vòng ở độ cao 800m, phi công thực hiện động tác biểu diễn. Khi bay thử vòng thứ hai phi công có ý hạ độ cao gần mặt sông Gâm từ đó hạ cánh thăng bằng xuống đường băng. Khi phát hiện cánh máy bay chạm mặt nước phi công vội kéo cần lái bay lên. Tuy nhiên, phát hiện phía trước là dãy núi cao nên Đống ngồi phía trước đã vội ấn cần lái cho máy bay đâm xuống sông nhờ sức cản của nước đã giữ an toàn cho cả hai người. Ban nghiên cứu cho đóng mảng vớt máy bay về, cánh quạt máy bay bị gãy, kính chắn phía trước bị vỡ.
Hai chiếc máy bay từ khi gặp sự cố nói trên đã không thể cất cánh được nữa, và được sử dụng làm buồng tập lái dưới mặt đất, rồi tháo nhỏ ra cùng với xác máy bay Pháp do CS bắn rơi làm mô hình học tập cho các học viên. Sau khi Ban nghiên cứu Không quân CS giải thể, vũ khí và các bộ phận của hai chiếc máy bay được đưa vào gửi trong dân. Một thời gian dài dường như không ai còn nhớ đến nó nữa. Người chịu trách nhiệm lưu giữ đã chết, các tư liệu và hiện vật dần bị thất lạc và hư hỏng.
Năm 1994, Nguyễn Tâm Trinh, Nguyễn Trọng Uyển cùng các cựu chiến binh CS đã hành hương về chiến trường xưa và thu thập được một ít linh kiện và tư liệu của hai chiếc máy bay này. Các hiện vật tư liệu này đã được trao lại cho Bảo tàng Hàng không Dân dụng và Bảo tàng Phòng không CS .

[nguyendonganh]

TRƯƠNG VĨNH KÝ: NHÀ MỒ GIỮA THÀNH PHỐ


Có một nhà mồ của một thân phận đặc biệt đang yên nghỉ nằm ngay mặt tiền đường Trần Hưng Đạo, TP. SÀI GÒN, mà không phải ai cũng biết.

Trên cửa nhà mồ, ghi dòng chữ Latinh:
“Miseremini mei saltem vos amici mei” (Xin hãy thương tôi, ít ra là những bạn hữu của tôi.)

Hàng chữ nói lên nỗi lòng thiên cổ của một người Việt đã được vinh danh là 1 trong 18 nhà thông thái của thế kỷ 19: Trương Vĩnh Ký.


Mộ TRƯƠNG VỈNH KÝ ở giữa và VỢ CON ở hai bên là 3 miếng đá lát phẳng với nền nhà mồ. - Ảnh Q.V.


Lặng lẽ bên đường

Lăng Trương Vĩnh Ký Nằm ở góc đường Trần Bình Trọng-Trần Hưng Đạo, Q. 5

Lách cách mở ổ khoá đã hoen gỉ ở cửa nhà mồ, ông Trương Minh Đạt, hậu duệ đời thứ tư của Trương Vĩnh Ký, ngậm ngùi: “Lâu lắm rồi mới có khách đến viếng!”

Chúng tôi nhẹ bước qua những chiếc lá vàng khô bị gió cuốn bay vào nhà mồ mà ngẩn ngơ nhìn thực tế khác nhiều với điều mình hình dung. Nền bằng phẳng, không một gò đất, công trình nào nhô lên như những nấm mộ thường thấy. Dưới ánh chiều đang sậm dần, phải nhìn kỹ mới thấy 3 phiến đá khác màu có chiều rộng khoảng 1m, dài gần 2m được lát bằng phẳng mà mới nhìn cứ tưởng là nền nhà mồ. Ông Đạt bùi ngùi: “Các ông nhà tôi yên nghỉ dưới đấy!”.

Dưới phiến đá trắng đã ngả màu vàng nhạt, nơi Trương Vĩnh Ký yên nghỉ, ở giữa người vợ Vương Thị Thọ và con trai cả Trương Vĩnh Thế. Sinh thời Trương Vĩnh Ký đã nổi danh. Và hơn 1 thế kỷ trôi qua, bao ngòi bút ngược xuôi vẫn còn nhỏ mực về ông, nhưng bia mộ lại chỉ có vài dòng ngắn ngủi. Nó được khắc ngay trên phiến đá làm nắp mộ với vài dòng về danh phận người yên nghỉ: J.B. Petrus Trương Vĩnh Ký. Chữ Pháp đầu dòng không phải tên Tây của ông mà là tên đạo ông theo từ thuở ấu thơ ở quê hương Cái Mơn, Bến Tre. Bia mộ không ghi năm ông sinh (6-12-1837), nhưng khắc rõ ông mất ngày 1-9-1898. Trang trí mộ bia cũng giản dị với hình một cành lá, không hoa bao quanh.

Mất sau chồng đến 9 năm, nhưng bia mộ bà Vương Thị Thọ lại bị thời gian làm phai mòn nhiều hơn. Bà yên nghỉ dưới phiến đá màu nâu đỏ đã ngả màu sậm có nhiều vết nứt, vỡ cùng năm tháng. Lau lớp bụi thời gian, ông Đạt ngậm ngùi kể mình 58 tuổi. Từ nhỏ, ông đã được cha là Trương Vĩnh Thạnh dặn dò phải gìn giữ nhà mồ các cố để hậu sinh truyền đời tưởng nhớ, nhưng không thể ngăn được sự tàn phá của thời gian và bao biến động thời cuộc.

Giữ đúng đạo “xuất giá tòng phu” xưa, dòng đầu trên bia mộ cụ bà mang tên chồng là Maria Trương Vĩnh Ký. Dòng nhỏ dưới mới khắc tên mình là Vương Thị Thọ mất năm 1907 và không trang trí một hoa văn nào ngoài hình cây Thánh giá. Nằm bên trái cha, tình trạng bia mộ người con Trương Vĩnh Thế cũng bị nhiều vết hư hại của thời gian. Trong gia phả dòng họ, Trương Vĩnh Thế là anh cả ông nội Trương Vĩnh Tống của ông Trương Minh Đạt, hiện đang sống ở đây để gìn giữ nhà mồ. Sinh thời, ông Thế làm quan đốc phủ sứ mà dòng chữ khắc trên bia vẫn còn rõ nét.

Ông Đạt trầm ngâm: “Hồi xưa, khu nhà mồ này còn nhiều di vật ông cố Trương Vĩnh Ký để lại với các sách vở, hình ảnh được giữ gìn cẩn thận. Về sau, một số được tặng cho Viện Khảo cổ Sài Gòn, nhiều cái còn lại đem qua Pháp trong năm 1975”. Thuở trước, nhà mồ còn có bức tượng bán thân cụ cố Trương Vĩnh Ký. Tượng được đắp bằng ximăng, sơn đen. Những năm khó khăn sau năm 1975, kẻ xấu đã lẻn vào lấy trộm vì tưởng là “đồng đen” quý hiếm. Thời ấy, phải vật vã kiếm miếng ăn, anh em ông Đạt đã bỏ nhiều ngày lang thang các khu “chợ trời” vỉa hè để tìm chuộc lại nhưng cuối cùng đành gạt nước mắt về không. Họ nghĩ có lẽ kẻ gian phát hiện tượng ximăng, không phải kim loại quý, đã đập mất rồi!

Hiện nay, toàn bộ khuôn viên nhà mồ còn rộng hơn 2.000m2. Ngoài nhà mồ Trương Vĩnh Ký, bãi đất còn khoảng 60 ngôi mộ khác của gia tộc và một nhà ngói cổ được xây từ năm 1937 đến giờ vẫn đang là nơi ở của gia đình ông Đạt. Mang nét kiến trúc Pháp với nhiều cửa, cột, vòm cong, nhà mồ Trương Vĩnh Ký rộng khoảng 50m2, trang nhã với các chi tiết nhẹ nhàng nhưng tinh tế.

Thiên tài và định mệnh

Theo chân ông Đạt, tôi trở ra đường Trần Hưng Đạo. Cảm giác bùi ngùi khi chẳng thể tìm được tấm bảng nào chỉ dẫn đây là nơi Trương Vĩnh Ký - người Việt đã được vinh danh là 1 trong 18 nhà thông thái thế giới, sử dụng thành thạo 26 ngôn ngữ - yên nghỉ. Bên góc cổng, người anh Trương Minh Tấn của ông Đạt đang cặm cụi với quán cà phê kiếm sống qua ngày. Gương mặt ông Tấn hằn nét khắc khổ, già hơn tuổi 68. Nhắc chuyện xưa, ông Tấn tràn ngập ký ức: “Hồi tôi còn nhỏ, đường này thưa thớt lắm, bên đây nhìn thấy con kênh đào ven đại lộ Võ Văn Kiệt bây giờ. Thuở đó, kênh vẫn còn trong xanh và là nơi ông cố Trương Vĩnh Ký dựng nhà mát bên sông để đọc sách, dạy học trò”.

Khi anh em ông Tấn, ông Đạt chào đời, Trương Vĩnh Ký đã mất cả nửa thế kỷ. Ký ức hai anh em được ông nội Trương Vĩnh Tống (con trai thứ Trương Vĩnh Ký) truyền kể rằng nhà mồ nằm bên đại lộ Gallieni, nay là đường Trần Hưng Đạo. Vùng đất ngày xưa còn gọi là Chợ Quán này là quê vợ Trương Vĩnh Ký. Còn nơi chôn nhau cắt rốn của ông ở Cái Mơn, Bến Tre.

Là con trai lãnh binh Trương Chánh Thi và bà Nguyễn Thị Châu, Trương Vĩnh Ký sớm mồ côi khi cha đi công vụ ở Cao Miên.

Trong gia đình có đạo, tuổi thơ Trương Vĩnh Ký sớm thăng trầm khi triều Nguyễn ra lệnh “sát tả” ngăn chặn Thiên Chúa giáo. Ban đầu, Trương Vĩnh Ký học chữ Nho với thầy đồ, và ông chỉ lộ rõ thiên tài khi được các linh mục Pháp dạy học.

Đặc biệt là ở Chủng viện Penang (Malaysia), ông đã làm cả thầy lẫn bạn học khâm phục việc đam mê đọc sách cùng trí nhớ siêu việt và khả năng học nhanh chóng cùng lúc nhiều ngoại ngữ khó như Latin, Hylạp, Pháp, Ý, Anh, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Thái Lan.

Nhờ vậy mà nghiệp bút của Trương Vĩnh Ký đã đạt kỷ lục với khoảng 120 cuốn sách gồm đủ các lĩnh vực, đặc biệt là các sách đạo làm người, từ điển Pháp - Việt...

Và rồi định mệnh như an bài với Trương Vĩnh Ký. Chính thiên tài ngoại ngữ, tri thức sâu rộng nhờ đọc sách, đi xa đã cuốn ông vào vòng xoáy lịch sử chênh vênh, phức tạp trong thời cuộc nước nhà bị Pháp tiến chiếm. Trở thành thông ngôn cho Pháp, rồi cho cả sứ bộ triều đình, phải kề cận kẻ đô hộ lẫn gần gũi chính nhà vua nước mình, Trương Vĩnh Ký đã bị người đời nhìn nhận ngược xuôi công tội.

Để rồi trước khi nhắm mắt xuôi tay, chính ông phải cảm thán viết bài thơ đầy nỗi niềm:

Quanh quanh quẩn quẩn lối đường quai
Xô đẩy người vô giữa cuộc đời
Học thức gửi tên con sách nát
Công danh rốt cuộc cái quan tài
Dạo hòn lũ kiến men chân bước
Bò xối, con sùng chắc lưỡi hoài
Cuốn sổ bình sanh công với tội
Tìm nơi thẩm phán để thừa khai.

Quốc Việt

[Can Tho]

Những kỷ vật một thời
by tvduc
Non nửa thế kỷ sau chiến tranh, những vật dụng gắn với đời sống trong thời bom đạn, rồi cùng ta đi qua những tháng ngày bao cấp đã dần tuyệt chủng. Nếu còn chăng, chỉ trong những bộ sưu tập của giới chơi kỷ vật chiến tranh, hay lẻ tẻ trong góc tủ những người ưa hoài niệm.

Lon Guigoz

Nhà văn Đồng Sa Băng quê gốc Quảng Ngãi. Ông viết ít. Những truyện ngắn của ông không thật sắc sảo cá tính, nhưng đầy hồn hậu và nhân cảm về thân phận người bình dân nhập cư Sài Gòn giữa thời loạn lạc.


Những kỷ vật một thời.
Ông có truyện ngắn Lon Ghi-gô kể về bi kịch của hai cha con nghèo miền Trung vào Sài Gòn làm thuê kiếm sống trong những năm tháng chiến tranh tàn khốc. Một hôm, tai họa đến với họ: người cha bị tai nạn phải nằm viện; Du, cậu con trai nhỏ đã phải tìm cách xoay sở kiếm tiền nuôi cha nằm bịnh. Chỉ với “vốn liếng” là một chiếc lon Ghi-gô trong tay, cái khó ló cái khôn, cậu bé nhanh trí nghĩ ra cách dùng nó nấu nước sôi ở hành lang nhà thương để chào bán cho những thân nhân đi nuôi bệnh. Truyện ngắn kết thúc như một tiếng thở dài, khi đứa trẻ không đủ tiền mua vé máy bay theo cha về quê, nó đánh rơi cái lon Ghi-gô trống, hắt hiu nhìn cha mình đi vào cõi chết.

Lon Ghi-gô, có người gọi là lon gô, hay có nơi đọc trại đi, là mi-gô, bi-gô… cũng đã gắn bó nặng tình nặng nghĩa với đời sống người bình dân, kẻ sa cơ thất thế trước, và chừng chục năm sau chiến tranh cũng theo cái nghĩa “xoay sở” đó.

Người thiết kế ra chiếc lon thon dài, có những đường viền nổi, có nắp đậy kín là ai, không ai biết. Nhưng chắc rằng, khi sáng tạo ra loại lon đặc biệt này cho nhãn sữa Guigoz, ông (bà) ta cũng không thể ngờ được rằng, nó hữu dụng, đa năng đến như vậy với người dân ở một thị trường xa xôi đang đắm chìm trong khói lửa thời chiến tranh và giai đoạn tái thiết hậu chiến đến vậy.

Nghe kể, trước 1975 tại Sài Gòn, những đứa trẻ xuất thân từ những gia đình trung lưu đều có may mắn thụ hưởng nguồn dinh dưỡng từ một loại sữa bột mang họ của một gia đình sống tận bên Thụy Sỹ. Nhưng giới bình dân, người nghèo khó tỉnh lẻ như cậu bé Du trong truyện ngắn trên, lại cũng được hưởng sái những chiếc lon tốt để sử dụng trong công việc hàng ngày như: đựng thức ăn, gia vị, cau trầu, tiền bạc, thậm chí, có thể nấu nướng vô tư thay cho chiếc soong nhỏ.

Trong một bức ảnh tư liệu chụp quán cháo lòng lề đường Sài Gòn trước 1976 mà chúng tôi tìm được, có thể thấy trên bàn của chị chủ hàng, có hai chiếc lon Ghi-gô đựng đũa, muỗng trông rất vệ sinh. Hẳn là vệ sinh hơn các ống đũa bằng nhựa sản xuất hàng loạt mà ta vẫn thấy ở những quán sá vỉa hè nhếch nhác vừa bán vừa canh công an giải tỏa thời buổi này. Nếu sữa Ghi-gô thì chỉ dành cho con cái những nhà có tiền thì cái lon nhôm lại đạt tới sự đại đồng rất sớm, nó không câu nệ người dùng và không hạn chế sự sáng tạo trong cách dùng.

Trong hồi ký của những người đi cải tạo sau 1975, có thể thấy nói nhiều đến cái lon Ghi-gô. Trong hoàn cảnh thiếu thốn và khắc nghiệt, chiếc lon Ghi-gô sống với người tù như vật bất ly thân, đơn giản vì gọn nhẹ dễ xoay sở (lại “xoay sở”), sử dụng được cho nhiều việc, từ đựng bàn chải đánh răng, thuốc men, cho đến thay ca múc nước, thay nồi nấu cơm, luộc rau, khoai, mì… Lúc đó, bên ngoài xã hội đang nhá nhem bao cấp, những vùng khó khăn, chiếc lon Ghi-gô cũng kiêm nhiệm những việc đó. Chiếc lon ghi-gô theo những gia đình xê dịch, li tán để rồi tiếp tục trở thành vật bất ly thân của họ trong hoàn cảnh thiếu thốn trăm bề.

Lon Guigoz.
Chiếc lon nhôm gầy có nắp đậy kín xuất hiện khắp nơi, từ hàng nước bà già quê dùng đựng mớ tiền bạc lẻ cho đến chạn bếp bảo quản mấy tán đường cho đỡ ruồi, kiến. Nhà khó khăn quá, con cái bệnh tật, dùng cái lon nhôm mỏng đó mà nấu miếng cháo muối thiệt gọn gàng. Mấy ông già ghiền thuốc rê kỹ tính còn dùng cái lon Ghi-gô để đựng nào giấy vấn, nào lá thuốc nào bật lửa, khư khư trong tủ, có khách quý, ngày lễ tết mới dọn ra bàn rồi cẩn thận mở nắp như cướp biển khoe kho báu. Cái lon Ghi-gô cũng từng giúp mấy gia đình địa chủ, khá giả giấu vàng bạc tiền của một cách an toàn trong thời kỳ “đánh tư sản”, “vô sản hóa bằng mọi giá”.

Chuyện cũ qua rồi. Sức sống của một đồ vật là tại ở công năng của nó và một phần ở sự thói quen, ký ức gắn bó của người sử dụng. Có lẽ vì cũng quá đa năng, đa dụng mà những chiếc lon nhôm đã cùng chúng ta kinh qua lửa đạn cuộc chiến, cùng lăn tăn trôi nổi với ta trong những ngày khốn khó đầu hòa bình đã trở thành thứ đồng nát toàn diện chỉ có thể gom đổi cà rem trong thời buổi trẻ con còn thiếu thốn quà vặt.

Và như thế, anh bạn mang cái gốc gác Thụy Sỹ đã vẫy chào ta vĩnh viễn trong thời đầu đổi mới, thời hàng nhựa tái chế lên ngôi.

Sữa Guigoz vẫn được nhập sang Việt Nam cho tới hôm nay, nhưng không nổi danh như trào cũ.

Còn nhớ, có ông già ở làng quê nọ trước khi tắt thở, chẳng trối trăng gì, chỉ dặn con cái nhớ cho cha mang theo chiếc lon Ghi-gô mới nhất còn lại trong nhà. Một chiếc lon Ghi-gô quen thuộc và đa dụng chắc sẽ giúp người ta yên tâm hơn trong một hành trình đi từ thế giới này sang thế giới khác, mà nào ai chắc đích đến là đâu.

Ca inox US

Chiếc ca làm theo khối hình ô van được nắn lỏm một bên, xét về đặc điểm tạo hình, phải nói là không lẫn vào đâu. Và muốn xác minh là “con nhà nòi” bước ra từ máu lửa chiến trường, cần nhận diện thêm, trên chiếc đai sắt của ca có in dập chữ US W.C.W rất sắc nét. Cái đai sắt vuông được thiết kế khớp vào chỗ lượn của hình khối tạo ra thế kềm chắc chắn, rất tiện cho lính tráng đeo lên mình như một vật bất ly thân trong những cuộc chinh chiến dài ngày.

Ca inox US.
Sau chiến tranh, dấu tích chiến trường có khi còn hằn lên trên bề mặt những chiếc ca US được Mỹ sản xuất và đưa vào chiến trường trong giai đoạn khoảng 1964-1975. Đó là những vết khắc bằng mũi dao lên đáy ca tên một cô Linda, Sophia hay Anna nào đó mà chủ nhân cái ca mang theo hình bóng đi vào khói lửa chiến trường, có khi là một đường “sẹo” do va đập mạnh trên đường hành quân, cũng có khi là một câu chửi F*** bâng quơ khắc vụng vào ánh thép. Tất cả xuất phát từ tâm trạng tham chiến, tâm lý ức chế về sự vô nghĩa của cuộc chiến. Tất cả những thông điệp hằn lên chiếc ca sắt đó lại được vô tình gửi tới tương lai, vào tay những chủ nhân xa lạ chỉ quan tâm tới chức năng sử dụng, ngoài ra, đã quá mệt mỏi để tái hiện hay suy diễn những tình huống chiến tranh. Những cái ca US đường hoàng đi vào đời sống người dân Việt Nam như chưa hề bị phân biệt là vật dụng của bên này hay bên kia chiến tuyến.

Xét về độ bền và khả năng kinh qua phong trần thì các loại ca, bình inox hiện đại sau này phải gọi ca US bằng sư cụ.

Thời bao cấp, chiếc ca US quen thuộc với những gia đình người dân miền Trung, miền Nam, đặc biệt những vùng ngày trước từng hứng chịu chiến sự khốc liệt. Thời chưa có nước đá, ở mấy vùng quê, người ta cho nước giếng vào ca US đựng một lúc, có cảm giác nước mát hơn, có vị ngọt hơn. Và cũng nhờ chất liệu inox giữ nhiệt tốt, nên mấy bà già quê vẫn dùng ca US để đựng nước chè xanh, lâu ngày bợn chè quánh vàng đáy ca, vậy mà chỉ cần mang ra chà rửa lại một nước là sáng bóng như mới.

Bây giờ, khi phong trào sưu tầm kỷ vật thời chiến và bắt chước lối sống bụi bờ của lính tráng đang lên trong giới trẻ mê phượt ở đô thị, thì mấy ông Trung Quốc xứng danh là bậc thầy hàng chế khi đã luộc, nhái những sản phẩm ca US thời chiến tranh Việt Nam để tung ra thị trường. Nhưng dân nhà nghề trên mạng bảo nhau rằng, ngó qua nước màu, nhìn độ sắc sảo của chữ in, cái vẻ ngụy quân tử của mấy thằng bã khựa lộ ra ngay.

Với dân sành chơi, anh hùng đoán giữa trần ai mới già.

Bình toong, mũ cối và nón sắt

Mới đây, trên mạng kienthuc.net.vn có đăng loạt ảnh chủ đề “Lính Mỹ lỉnh kỉnh quân trang trong chiến tranh Việt Nam”. Trong 18 bức thì cường độ xuất hiện cao nhất là… súng. Dĩ nhiên. Và tiếp theo là những chiếc bình toong (bidon US Irro) và mũ cối mà người lính mang theo trong chiến trường khắc nghiệt.

Bình toong U.S 1969
Bình toong đựng nước uống được người Mỹ mang qua Việt Nam cơ bản có hai loại. Một, bằng nhựa tốt, nhẹ, có màu xanh ôliu và một, bằng inox trắng. Bình được thiết kế dáng mềm mại, có bao, đai đeo. Loại bình inox phần lưng cũng hơi móp như ca US, có một viền nổi trên thân bình, phần cổ bình có khoen cài một sợi xích nhỏ nối với nắp, trông chắc chắn. Loại bình này, cũng như số phận của ca US, được tận dụng trong những ngày tháng đầu hòa bình. Có thể thấy nó đồng hành với người dân nhiều nơi trên dải đất chữ S. Nó theo mấy bác nông dân ra đồng, theo bác đưa thư đi rong ruỗi khắp nơi đến một lúc, ngược trở lại vào quân đội chính quy và khoác áo chiến lợi phẩm… Thậm chí, ở vài vùng quê khó khăn trong thời bao cấp, có khi học trò cấp một cũng phải mang bình toong nước lủng lẳng trên đường đến trường xa xôi.

Dạo gần đây, bình toong lính Mỹ một thời trở thành món trang sức được ưa chuộng của những tay chơi xe cổ. Diện đồ lính, quần rằn ri lủng gối, đội nón cối, cưỡi chiếc Honda 67, móc lủng lẳng bên hông một chiếc bình toong vừa đấu giá được trên mạng… vậy là đủ sức “lên màu hầm hố”. Khi đô thị đang ướp con người ta thơm tho trong sự chật chội và khuôn khổ, thì việc trình diễn chút phong trần lơ láo đôi khi cũng giải quyết được phần nào cái ẩn ức bị đè nén, vùng lên giành quyền được phá phách bụi bặm chút đỉnh.

Cái bình toong của mấy tay chơi giả cầy này như râu của ông diễn viên, không biết đâu là thật đâu là giả, có khi chỉ dùng cho mục đích trình diễn không chừng. Đa phần thì… không có đựng nước.

Một thứ vật dụng khác rất quen thuộc là chiếc nón cối của lính Mỹ làm bằng một loại bố, màu xanh cũng được những tay trình diễn đường phố ưa sử dụng thay cho nón bảo hiểm. Mặc dù, qua thời gian, quai đeo “gin” bên trong của những chiếc nón cối này cũng đã hỏng, thường cải thiện bằng hàng độ.

Bây giờ, thứ nón này rất quý, có cái mới toanh thấy rao bán trên mạng đến gần 3 triệu đồng, chứ vào thời hợp tác xã tăng gia sản xuất ở thôn quê, nhiều vô kể. Thời hợp tác xã, những chiếc nón cối Mỹ có độ trủng sâu, được bà con mình tận dụng làm gàu múc nước giếng, tát nước mương. Phải công nhận là thứ vải dù nón cối rất bền. Chúng từng được đem vào chiến trường để bảo vệ cho những cái đầu đa phần bấn loạn mệt mỏi, và khi cuộc chiến kết thúc, chúng là vật dụng để đựng một vốc nước sạch cho những con người bị đày ải bởi chiến tranh lâu năm có dịp nhìn lại chân dung mình được phản chiếu sóng sánh, vẹo vọ, méo mó ra sao. Mặt người chắc chi còn ra cái mặt người.

Lại nhớ, có một bài hát dành tặng lính miền Nam tử trận, có chi tiết rất đắt: vào mùa mưa, con ễnh ương đã trú ngụ trong chiếc nón sắt để gọi tên người đã khuất.

Zippo & sự vô tri

Nhiều, nhiều lắm những vật dụng trong thời chiến mà tới hôm nay vẫn còn xuất hiện, hay đồng hiện trong đời sống chúng ta, sau gần nửa thế kỷ hòa bình. Từ cái ca US, chiếc nón cối hay bình toong, thường được làm ra cho chiến trường, nên bản thân mỗi vật dụng đã sẵn tính đa năng. Và đương nhiên, tính đa năng đó có ích trong mọi hoàn cảnh.

KV 05Có những món đồ khác có thể kể ra đây: như chiếc mâm nhôm, nhẫn mỹ US. Army, mùng mền dù, thẻ bài hay một vật dụng quá phổ biến như quẹt Zippo, xin phép không được nhắc đến trong bài viết này. Nhiều người mê tiếng cò đánh “tíc” của chiếc quẹt Zippo mà không cho phép ai được luận về nó ở góc độ hiện tượng luận. Có người đã công khai nâng chiếc bật lửa này lên hàng siêu hình học về cuộc chiến. Và xét về tính khoa học, đã có hàng chục công trình trong ngoài nước nói về nó, đó là chưa kể hết những diễn đàn trao đổi nảy lửa về cái vật dụng gần như biểu trưng văn hóa một từ một cuộc chiến khiến người viết hậu sinh như tôi khôn hồn thì phải tính đường chuồn sớm.

Điều đáng nói là, trong lịch sử chiến tranh Việt Nam hàng ngàn năm nay, mỗi khi kết thúc một triều đại, một chế độ chính trị, thường xảy ra không ít cảnh tàn sát nợ máu, quật mồ cuốc mã, san lấp lăng tẩm chùa chiền để xóa đi những di chỉ của hào quang quyền lực đối kháng.

Nhưng, chẳng ai bận tâm đi dập tắt thứ ký ức của cộng đồng dưới dạng thức phân mảnh được ghi lại qua những đồ vật vô tri. Chúng trôi nổi trong dân gian và kể với ngày sau từng câu chuyện khốc liệt về cuộc chiến, về một lai lịch, tiểu sử nào đó trong quá vãng, kể cả những điều không còn ai muốn nhớ.

Làm những vật dụng vô tri đầy thương tích mà trôi dạt xuyên thời, đôi khi còn lưu giữ, lay động ký ức cộng đồng chân thực hơn nghìn trùng trang sử dối.

NGUYỄN VĨNH NGUYÊN

[Cửu Long Giang]

Khách sạn nổi 5 sao tại Việt Nam rốt cuộc bị bỏ hoang ở Triều Tiên


Vào cuối những năm 1980, một khách sạn nổi 5 sao, cao 7 tầng lướt qua Rạn san hô John Brewer, cách bãi biển Townsville thuộc Queensland nước Úc 70 km. Nó có 200 phòng, sàn disco, quán bar, phòng tập thể hình, phòng xông hơi, và 2 nhà hàng xuất sắc chuyên về hải sản. Bên ngoài khách sạn là một sân tennis nổi.

Nó quả thực là một hình thức kinh doanh khách sạn mới lạ mà rất nhiều cư dân Townsville thời bấy giờ vẫn còn lưu giữ những ký ức tốt đẹp về nó cho đến tận ngày nay.


Khu nghỉ dưỡng Four Seasons Barrier Reef Resort.
Khu nghỉ dưỡng Four Seasons Barrier Reef Resort là sản phẩm trí tuệ của nhà phát triển Doug Tarca tại Townsville, ông muốn đặt khách sạn này tại Rạn san hô Great Barrier để du khách có thể nhanh chóng đặt chân đến đây. Kế hoạch ban đầu là neo đậu vĩnh viễn 3 tàu du lịch quanh rạn san hô, tuy nhiên điều này bị coi là không thực tế. Một cơ hội gặp gỡ với công ty Thụy Điển chuyên lắp đặt phòng ở nổi cho giàn khoan dầu đã khiến ý tưởng này chuyển sang thành một khu nghỉ dưỡng nổi trên nước.


Khu nghỉ dưỡng Four Seasons Barrier Reef Resort.
Khách sạn được đóng tại Singapore, và bởi vì neo đậu tại khu vực khá nhạy cảm với môi trường thiên nhiên, nó phải được xây dựng với nhiều đặc tính được quy định khắt khe bởi tiêu chuẩn của Công viên Hàng hải Rạn san hô Great Barrier. Thân tàu được sơn bằng loại sơn không độc hại. Không được thải chất thải ra vùng biển xung quanh. Rác và mọi loại nước thải phải được phân loại, lọc và tiệt trùng sau đó đem đi đổ tại khu vực cách rạn san hô vài dặm. Rác thải sau khi đốt sẽ được đem vào đất liền.


Khách sạn nổi 5 sao (Nguyen Ngoc Chinh- Flickr)



Khách sạn được hoàn thiện vào năm 1987 với chi phí xây dựng là 40 triệu đô-la Mỹ. Nhưng do một số mâu thuẫn trong hợp đồng nên phía nhà thầu Singapore đã trì hoãn việc bàn giao con tàu cho đến tận tháng Một của năm tiếp theo. Sau đó nó bị tấn công bởi một cơn bão, và việc khai trương khách sạn lại phải dời lại thêm hai tháng. Cuối cùng khách sạn được mở cửa đón khách vào tháng Ba, nhưng nó đã để lỡ mất mùa du lịch nghỉ đông Bắc bán cầu béo bở. Sự chậm trễ này đã gây tổn thất hàng triệu đô-la.


Khách sạn nổi 5 sao có sân tennis
Điều khó khăn nhất cho khách du lịch chính là việc phải dùng phương tiện đường thủy đi tận 70km mới đến được khách sạn ngoài khơi này. Thời tiết khắc nghiệt luôn gây gián đoạn giao thông với đất liền, và khi du khách đến được tới nơi thì họ cũng thường xuyên bị say sóng. Sau đó còn xảy ra vụ việc một trong con thuyền dùng để vận chuyển khách và đồ tiếp tế bị bốc cháy. Mặc dù không có thương vong, nhưng nó gây ảnh hưởng tiêu cực lên hình ảnh khách sạn trong mắt công chúng. Thêm vào đó, công tác marketing và quản lý không tốt khiến lượng đặt phòng bắt đầu giảm dần. Cuối cùng, việc vận hành khách sạn cũng trở nên quá tốn kém.



Chỉ hơn một năm sau khi mở cửa, khách sạn nổi này đã được bán cho một công ty tại Việt Nam. Vào năm 1989, nó được kéo về Sài Gòn qua quãng đường 5.000km, và neo đậu tại sông Sài Gòn, sau đó khai trương với tên mới là Khách sạn Nổi Sài Gòn.


Khách sạn nổi Sài Gòn đã neo đậu bên bờ sông Sài Gòn tại Thành phố Hồ Chí Minh, Việt Nam từ 1989 đến 1997.
Việt Nam đi vào thời kỳ bùng nổ du lịch sau khi chiến tranh kết thúc và nhu cầu chỗ nghỉ cao cấp cũng tăng cao. Khách sạn nổi có lẽ là một giải pháp tuyệt vời và nó đã thành công. Khách sạn trở nên vô cùng nổi tiếng tại thành phố này, nó còn được gọi âu yếm với cái tên là “Khách sạn Nổi” hay “Nhà hàng Nổi 5 sao”. Nhưng một lần nữa tình hình tài chính lại khiến chủ nhân của nó phải đóng cửa việc kinh doanh.


Hộp đêm trên khách sạn nổi 5 sao.
Thời điểm này, khách sạn đã được bán cho Bắc Triều Tiên và được kéo đến Khu du lịch Núi Kumgang nằm ngay biên giới giữa Bắc và Nam Triều Tiên, sau đó được đi vào hoạt động năm 1998 cho du khách đến từ bờ bắc. Nó đã được đổi tên thành Khách sạn Biển Kumgang, hay Haegeumgang. Mười năm sau, khi một binh lính Bắc Triều Tiên lỡ bắn chết một người phụ nữ đến từ Nam Triều Tiên, các tour du lịch đến khu nghỉ dưỡng bị buộc phải hoàn lại.


Khách sạn Biển Kumgang, hay Haegeumgang.
Hiện khách sạn Haegeumgang vẫn đậu tại đây, nhưng bị đóng cửa suốt hơn 10 năm qua. Tin tức về khách sạn này một lần nữa lại nổi lên sau khi lãnh đạo của Bắc Triều Tiên đưa ra một số lời chê bai sau chuyến viếng thăm con tàu ốm yếu này. Ông Kim nói rằng bản thân không hài lòng khi nhìn thấy khu nghỉ dưỡng, cơ sở vật chất tại đây trông như một “căn lều tạm nằm trong khu vực vừa trải qua thảm họa” vậy.

Kim Jong-un đã yêu cầu loại bỏ toàn bộ các trang thiết bị và cơ sở vật chất “lạc hậu” và “tồi tàn” tại khu du lịch núi Kumgang, nhấn mạnh rằng khách sạn nổi 30 tuổi phải được xây dựng lại hoặc bỏ đi, hoặc bán cho một nhà đầu tư khác.


Khách sạn nổi đang được kéo tới điểm đến. Trong 30 năm, nó đã di chuyển hơn 14.000km.
Trở lại với Townsville, mọi người vẫn còn vương vấn về khách sạn này.

Belinda O’Connor, một người từng làm taxi đường thủy từ bến phà đến khách sạn, vẫn còn nhớ lần đầu tiên bà nhìn thấy khách sạn.

Bà trả lời hãng thông tấn ABC rằng: “Nó là một khung cảnh vô cùng ấn tượng. Tôi nhớ những ngày tháng còn trên tàu, các chuyến đi câu cá, buổi party cho nhân viên, buổi đi lặn dưới thân tàu, nhận pizza từ máy bay trực thăng.”


Khách sạn nổi 5 sao.
Một cựu nhân viên khác, Luke Stein, vui vẻ nhớ lại: “Nó đã từng và vẫn là công việc tuyệt vời nhất mà tôi từng làm trong cuộc đời mình. Tôi được trả lương cho việc đi dạo, bơi lội và tắm dưới ánh nắng. Tôi đã nhớ lại khoảng thời gian đó và nghỉ: “Điều này thực sự đã xảy ra sao? Mình có đang nằm mơ không?””

Bảo Tàng Đại dương Townsville hiện nay đang là nơi triển lãm rất nhiều hiện vật thu nhỏ của con tàu, thông tin và những kỷ vật.

Theo Trithucvn

[Can Tho]

Tiền giấy xưa

Tiền giấy xưa phát hành thời Đệ Nhứt Cộng Hòa của Tổng Thống Ngô Đình Diệm, trong hai thời kỳ Việt Nam Cộng Hòa, thời đệ nhứt là thời kì vàng son nhất của miền nam Việt Nam, không chỉ lưu dấu những thành tựu về giáo dục, kinh tế, khoa học, nghiên cứu mà tiền xưa Việt Nam Cộng Hòa thời kì này cũng có giá trị nhất, trở thành một trong những đồng tiền mạnh của thế giới, thậm chí xé đôi cũng còn giá trị.
- Tất cả những tờ tiền này đều được in tại Anh-Quốc và Hoa-Kỳ từ 1955 - 1962.
Giấy bạc 1 đồng
Tên thường gọi: Đập lúa
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 2 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Chiếc buồm
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 10 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Cá hoá long
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 5 đồng
Tên thường gọi: Cày ruộng
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 500 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Thiên Mụ
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 5 đồng
Tên thường gọi: Con phụng
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 1 đồng
Tên thường gọi: Sở thú
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 100 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Máy cày
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 200 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Lính bồng súng
Năm phát hành: 1955
Giấy bạc 50 đồng
Tên thường gọi: Tím chăn trâu
Năm phát hành: 1956
Giấy bạc 200 đồng
Tên thường gọi: Bụi trúc tím
Năm phát hành: 1958
Giấy bạc 20 đồng
Tên thường gọi: Nâu
Năm phát hành: 1962
Giấy bạc 500 đồng
Tên thường gọi trong giới sưu tầm: Dinh Độc Lập
Năm phát hành: 1962
Giấy bạc 10 đồng
Tên thường gọi: Đỏ Lăng Ông
Năm phát hành: 1962
- Đây là những tờ tiền giấy năm xưa về một thời huy hoàng nhất của miền nam Việt Nam trong giai đoạn này, ngoài ra thời này cho dù bạn ra đường hay tối ngủ cũng không cần phải đóng khóa cửa lại hay để một chiếc xe đạp hay một chiếc Vespa và Velo Solex mới cáu cũng không bao giờ mất.
Sài Gòn Xưa
===========
Liên kết Sài Gòn Xưa : www.facebook.com/oldsaigon75