Lưu Trữ Quốc Gia.Lược Sử Thánh Tổ

[Can Tho]

Giỗ Tổ Nghề May (12/12 âm lịch) và Lược Sử Đức Thánh Tổ

Truyền thuyết và lịch sử đều ghi nhận bà Nguyễn Thị Sen là Đức Thánh Tổ nghề may Việt Nam.

Theo thần tích, bà Nguyễn Thi Sen sinh ra và lớn lên ở làng Trạch Xá, xã Hòa Lâm, huyện Ứng Hòa, trấn Sơn Tây (ngôi làng được Quý Minh Đại Vương là thần tướng dưới thời Hùng Vương lập lên). Vào tuổi trăng tròn bà là người con gái xinh đẹp, nết na, đảm đang, giỏi giang việc trồng dâu, dệt vải, may mặc, thêu thùa.

Theo Đại Việt Sử Ký Toàn Thư, Vua Đinh Tiên Hoàng (924 -979) lập 5 hoàng hậu là Đan Gia, Trinh Minh, Kiều Quốc, Cồ Quốc và Ca Ông, trong đó tứ phi Hoàng Hậu Cồ Quốc chính là Thánh tổ nghề may Nguyễn Thị Sen.

Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lãnh đạo quân binh dẹp loạn 12 sứ quân lên ngôi Thiên Tử, lấy hiệu là: Tiên Hoàng Đế, đặt quốc hiệu là: Đại Cồ Việt, đóng đô tại Hoa Lư – Ninh Bình (đây là Hoàng đế đầu tiên của nước Việt sau gần 1000 năm Bắc thuộc). Nhân dịp Vua Đinh Tiên Hoàng về trấn Sơn Tây kén chọn hiền tài giúp nước, đến làng Trạch Xá – Tổng Hòa Lâm – Huyện Ứng Hòa, đã cảm mến và kết duyên cùng bà Nguyễn Thị Sen. Theo vua về kinh đô Hoa Lư, bà được phong là Tứ Phi Hoàng Hậu.

Tại cung vua, bà được giao quản bộ May trang phục Hoàng Triều. Với trí thông minh, sự khéo léo và sáng tạo, bà đã cùng các cung phi tạo nên các loại quần áo của Hoàng tôn, Công tử, Hoàng hậu và Triều nghi, thứ nào cũng vừa trang trọng vừa tiện lợi. Đặc biệt đã đào tạo được đội ngũ người may, người thêu thùa đông đảo. Bà dạy cho các cung nữ từng đường kim, mũi chỉ phát triển nghề may trong cung vua mà trước đây chưa hề có.

Vào năm Kỷ Mão (979) Vua Đinh Tiên Hoàng bị gian thần sát hại. Buồn chán trước cảnh triều đình rơi vào binh đao tranh quyền, đoạt vị, bà đã đưa các con từ giã Hoàng cung trở về làng Trạch Xá quê hương. Tại đây, bà đã mang nghề may trong cung truyền dạy cho dân làng và từ đó nghề may đã phát triển đời này nối tiếp đời sau, đến nay đã được hơn ngàn năm. Bà mất vào ngày 12 tháng Chạp.

Để con cháu muôn đời biết về công đức của tiền nhân, người dân làng Trạch Xá đã lập đền thờ suy tôn bà là Đức Thánh Tổ nghề may và tổ chức lễ hội giỗ tổ vào ngày 12 tháng Chạp âm lịch hàng năm.

Tôn vinh đạo lý, truyền thống "uống nước nhớ nguồn", lễ giỗ Tổ nghề may hàng năm được hầu hết các tổ chức, doanh nghiệp, hiệp thợ ngành may mặc thời trang trên cả nước tổ chức trang trọng, thành kính. Lễ hội giỗ Tổ lớn nhất hàng năm với nhiều nghi lễ trang trọng và nhiều hoạt động giao lưu, vui chơi dân gian truyền thống được tổ chức tại làng Trạch Xá và Hội An.

----------------------
Sưu tầm và biên soạn
Đoàn Văn Huỳnh
Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Thời trang Thiên Quang
--------------------
Tài liệu tham khảo:
1/ Đại Việt Sử Ký Toàn Thư - Viện Khoa Học Xã Hội Việt Nam dịch (1985 - 1992)
2/ Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
3/ Thần tích tổ nghề may - Trần Quang Nam (Chủ tịch Hội KHKT May mặc Hải Phòng)

[Can Tho]

Nhà máy Diêm đầu tiền tại Hà Nội

Trước nhu cầu của thị trường ngày càng tăng, Công ty Diêm Hà Nội được một công ty Pháp xây dựng vào năm 1890, dưới sự điều hành của ông Henri Guignot, kỹ sư dân dụng. Nhà máy nằm trên đường Huế, lúc đó được coi là khu vực ngoại thành, cách trung tâm Hà Nội khoảng 1 km.

Vào tháng 10 năm 1892, công trình hoàn thành, trang thiết bị máy móc được lắp đặt và nhà máy đi vào hoạt động. Nhà máy có thể sản xuất trên 1/3 tổng sản lượng diêm tiêu dùng tại xứ Bảo hộ.

Năm 1895, Công ty Pháp nhượng nhà máy cho Công ty Taa Hing của một nhóm người Hoa theo hợp đồng thuê trong thời hạn 10 năm. Tờ Tương lai Bắc Kỳ ngày 18 tháng 5 năm 1895 viết: “Theo bản thỏa thuận được ký kết giữa đại diện của công ty với cơ quan hải quan, mục tiêu của nhà máy là không còn diêm kém chất lượng mà sẽ cho ra mắt những sản phẩm mới và chắc chắn tốt hơn. Nhãn mác cũng sẽ có sự thay đổi, hỗn hợp hóa chất được pha chế theo công thức mới sẽ không bị bung ra và có màu vàng”. Tờ báo này cũng mô tả: “Dưới sự điều hành của ông Taa Hing, người mà trí tuệ, thái độ và hành động đúng đắn được mọi người đã đánh giá cao từ lâu, nhà máy, với những sản phẩm mới và sự cải tổ hoàn chỉnh, sẽ đạt năng suất cao và phát triển thịnh vượng”.

Năm 1896, công ty bắt đầu tung ra thị trường sản phẩm với nhãn mác mới. Ông Taa Hing cho biết: “Những que diêm của chúng tôi đạt chất lượng tốt nhất như các nhãn hiệu nổi tiếng hiện nay của Nhật Bản và được đảm bảo tuyệt đối khô ráo và chống ẩm. Nhãn màu xanh lá cây với họa tiết hoa sen trong bình, xung quanh là 5 con dơi chầu tượng trưng cho Ngũ phúc”.

Trong cuốn Xứ Bắc Kỳ năm 1900, tác giả Robert Dubois cho biết nhà máy vận hành bằng động cơ hơi nước. Tất cả máy móc, thiết bị đều có xuất xứ từ Pháp và chỉ được sử dụng tại đất nước này.

Mọi công việc hoàn toàn vận hành bằng máy móc với lực lượng nhân công người An Nam rất chuyên cần.

Nguồn gỗ sử dụng để làm diêm đều là gỗ của Bắc Kỳ. Nhà máy còn tự cung cấp các phụ kiện cần thiết để phục vụ hoạt động khai thác. Tất cả các nguyên liệu đều được nhập khẩu trực tiếp từ Pháp, ngoại trừ trường hợp đặc biệt.

Nhà máy gồm 5 dãy nhà chính và một vài nhà phụ. Ở dãy nhà thứ nhất, có một phòng thí nghiệm để điều chế bột diêm. Dãy nhà thứ hai có một phòng xẻ gỗ. Dãy nhà thứ ba là nơi đóng hộp diêm bằng máy. Dãy nhà thứ tư chứa quạt lật dùng để loại sạch các sợi sơ còn bám vào gỗ diêm. Cuối cùng, dãy nhà thứ năm là nơi để đóng đầu diêm, nén và đóng hộp.

Ngoài ra, còn phải kể đến hai máy sấy chạy bằng quạt và nhiệt độ luôn được giữ ở mức cần thiết. Công việc đóng gói thành các kiện hàng được thực hiện tại những tòa nhà khác. Một số phòng được biến thành cửa hàng trưng bày và bán sản phẩm. Nhìn chung, nhà máy diêm được điều hành một cách quy củ.

Người Hoa dùng thợ người An Nam vì tính chăm chỉ cần cù. Dưới sự quản lý của các quản đốc người Hoa, thợ An Nam làm việc vô cùng nhanh nhẹn, điều mà các ông chủ người Pháp khó đạt được.

Rất nhiều nhà kinh doanh người Hoa đã góp vốn vào Công ty Taa Hing để cùng khai thác.

Các thị trường tiêu thụ diêm của nhà máy Diêm Hà Nội nằm ở tất cả các xứ Đông Dương.

Diêm do nhà máy cung cấp được gọi là diêm an toàn vì chỉ bùng lửa khi quẹt vào mẩu giấy đặc biệt dán dọc bao diêm.

Mỗi bao diêm chứa khoảng 60 que diêm, mỗi gói diêm gồm 10 bao và mỗi kiện đóng 720 gói. Mỗi kiện hàng loại 720 gói tương ứng với 7.200 bao được nhà máy xuất xưởng sẽ đến được với đông đảo khách hàng.

Tóm lại, nhà máy Diêm Hà Nội từng giữ vai trò rất quan trọng. Nhà máy hoàn toàn do một công ty Trung Hoa điều hành và chất lượng của loại diêm này là một đảm bảo chắc chắn cho sự thành công của nhà máy mà không ngại bất kỳ đối thủ cạnh tranh nào.

Nguồn:
- Báo Tương lai Bắc Kỳ ngày 18/5/1895 và ngày 01/4/1896
- Xứ Bắc Kỳ năm 1900 của Robert Dubois

Ngọc Anh-Nguyễn Thị Loan
Nguồn: Trung Tâm Lưu Trữ Quốc Gia I