Tranh Ve

[Vĩnh Long]

[Vĩnh Long]

[Huu Le]

TRANH CHĂN TRÂU của Hòa thượng Thích Tuệ Sỹ (trích đoạn)


MỤC NGƯU ĐỒ là tranh chăn trâu. Tranh ra đời tự triều đại nào, dưới ngọn bút lông nào, khó mà tra cứu cho đích xác được. Điều chắc chắn là tranh có từ xa xưa lắm, ban đầu chỉ có sáu bức, sau thất lạc luôn. Mãi đến từ đời nhà Tống, thế kỷ XII, nhiều bộ tranh mới bắt đầu xuất hiện từ các tòng lâm, thiền viện, phản ảnh nhiều khuynh hướng khác nhau trong sự tu tập. Như vậy là không phải chỉ có một bộ, mà nhiều bộ "mục ngưu đồ" khác nhau, tất cả đều đượm nhuần tinh thần Phật giáo Bắc Tông. Trong số ấy hiện nay được truyền tụng nhất là tranh của hai họa sĩ áo nâu Thanh Cư và Quách Am.

Tuy có nhiều bộ tranh, nhưng bộ nào cũng như bộ nào, đều có 10 bức, mỗi bức có một bài tụng bằng thơ tứ tuyệt, và một bài chú giải bằng văn xuôi. Đó là về hình thức. Còn về tinh thần thì tranh tuy có nhiều, nhưng có thể xếp thành hai loại: loại tranh theo khuynh hướng Đại Thừa, và loại tranh theo khuynh hướng Thiền Tông. Trong hai loại, tranh vẽ sai khác nhau hết, nhưng bài tụng và chú riêng cho mỗi loại vẫn không thay đổi.


Mười bài thơ Chăn Trâu trích dưới đây là của Y Sa:

1. Tìm trâu
Đêm dài mỏi giấc chiêm bao
Vài con én nhỏ bay vào hư vô
Cuộc đi cuộc ở cuộc chờ
Hành nhân hiu hắt lững lờ nguồn cơn.

Người hành giải (tu thiền) bắt đầu muốn thiền là bắt đầu muốn tìm xem tâm mình ỏ đâu. Lúc này chỉ thấy hư vô và tâm thì lững lờ chưa định hướng.

2. Thấy dấu
Người về tìm dấu chân xưa
Chiều nghiêng cỏ dại rùng thưa lá vàng
Người về cuộc mộng vừa tan
Bờ khe lạnh bóng mây ngang lưng đồi.

Sau một thời gian tĩnh tâm thì thấy đươc chút ít, như thấy được dấu chân trâu (thoáng nhận ra tâm mình). Người này thấy được bờ khe và bóng mây mà khi xưa mình mải lo chuyện khác không thấy.

3. Thấy trâu
Tàn phai mấy độ phai tàn
Ngẩn ngơ cát bụi vỡ tràn chân không
Giật mình ta cuộc trùng phùng
Phút giây hư thực vô cùng thực hư.

Nhận ra được bản chất của mình, thấy được tâm mình là tìm được con trâu (Trâu đây là Tâm mình)

4. Được trâu
Đón đưa nhau chẳng bến bờ
Có không hồ dễ đợi chờ buồn vui
Bước chân đi giữa cuộc đời
Dang tay níu mộng môi cười thơ ngây.

Thiền định rồi sẽ thấy tâm của mình. Mình đã nắm được tâm nên
"Đón đưa nhau chẳng bến bờ"
Coi như đã biết nhìn vào nội tâm, biết mình là ai.

5. Chăn trâu
Có chi thường với chẳng thường
Bước chân như vẫn bên đường chân như
Không phù du - có phù du
Trăm năm vệt khói sương mù những đâu.

Nắm giữ thân tâm làm một. Không còn phân biệt thường hay không thường, phù du hay không phù du. Coi như thành công trong việc hiểu mình và hiểu các pháp quanh mình. Nhìn thấy mọi sự đều giống nhau.

6. Cưỡi trâu về nhà
Ta cùng thả bóng cùng ta
Trời bao xa - đất bao xa dặm này
Sau gì đây – trước gì đây?
Âm thầm núi biếc non mây rộn ràng.

Nắm bắt được thân tâm thì ung dung, tự tại.
Thân và tâm là một không còn phải lo chăn dắt nữa

7. Quên trâu còn người
Gió ngát rừng hương trăng nở hoa
Trời cao lồng lộng mấy yên hà
Một mình ngồi lại bên sông vắng
Mặc khách giang hồ lặng lẽ qua

Không còn phải chú ý đến tâm vì đã kiểm soát được tâm.
Chuyện gì cũng mặc không vướng bận. Thấy mình tự do thong dong.

8. Người-trâu đều quên
Biển xanh qua mấy muôn trùng
Trăng soi hờ hững - thuyền không hững hờ
Gặp nhau là chút tình cờ
Em ra trường mộng bài thơ vô đề.

Thiền định đến lúc thấy mình và tâm không còn nữa.
Không lo đến tâm cũng không lo đến mình

”Em ra trường mộng bài thơ vô đề”.

9. Trở về nguồn cội
Mênh mông bóng núi chân ngày
Vu vơ sóng cả đùa mây giang đầu
Lung linh bóng nhạn qua cầu
Lững lờ con nước một màu xanh xanh.

Trở về với cội nguồn.
Không lo mình, không lo tâm
Mọi sự đêu dễ dàng, nhẹ nhàng như không

10. Thõng tay vào chợ
Bóng vờn trên ngọn tủ sinh
Gậy khua đầu gậy - giật mình thiên thu.

Từ đó hành giả có thể vào chốn đông người, thị phi mà không bị vướng mắc. Không sợ sanh tử. Đã chứng ngộ.

Mười bài thơ trên dùng để chỉ 10 công năng tu tập. 10 giai đoạn Hành Thiền để được tĩnh tâm. Đây là 10 giai đoạn kiểm soát Tâm và hướng đến sự Tự Tại.

Có khi mình đạt đươc. Nhưng sau khi đạt được rồi không có nghĩa là mình như thế mãi mãị. Vẫn phải giữ giới để tâm được yên như vậỵ.

Nếu mình không giữ giới thì tâm sẽ động lại, coi như con trâu xổng chuồng lại di phá làng, mình lại phải đi tìm trâu như bài thơ thứ nhất.